Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 11

NÁTTÚRU FRÆÐINGURINN
5
skrapp þaðan upp að Auðslioltsferju; síðan í bíl að Hömrum i
Grímsnesi; ríðandi fram yfir Slauku að Vatnsnesi, gangandi að
Kiðjabergi í Grímsnesi og þaðan upp á Biskupstungnabraut aust-
an við Seyðishóla; þá í áætlunarbíl út undir Ingólfsfjall, gangandi
þaðan að Selfossi og loks „suður“ í bíl. Leiðin og viðkomustaðirn-
ir meðfram Hvítá sjást á kortinu (Is. xx). Næturstaðir voru i
Fjalli á Skeiðum og á Kiðjabergi í Grímsnesi. Á öllurn viðkomu-
stöðunum Iiélt ég uppi sþurnum um bátterni Hvítár (og Olfusár)
undanfarna daga. Alls staðar var mér tekið með ágælum, og allir
greiddu úr spurningum minum eftir beztu getu. Einkum er ég
þó i þakkarskuld við búsráðendur á bæjunum, þar sem ég gisti;
við Þorleif bónda Halldórsson í Árbrauni, sem gat frætt mig flest-
um betur um þurrðir í Hvítá (liann befir sjálfur verið sjónarvott-
ur að þrémur binum síðustu), bændurna á Hömrum, þar sem ég
fékk reiðslu yfir Slauku, og ekki sízl Ólaf Einarssón héraðslækni í
Laugarási, sem bæði veitti mér mikilsverðar uþplýsingar um
báttalag Ilvítár hið efra og flutli mig auk þess í bílnum sínum út
að Hömrum, en án þeirrar fyrirgreiðslu befði mér ekki telcizt að
komast leiðar minnar í iæka tíð. Ég fékk slæmt veður tvo fyrstú
daga ferðarinnar, sifelll rok og oflast nær stórrigningu, sem olli
miklum vatnavöxtum, en siðasta daginn var bægl frost og blið-
viðri.
Skal nú fyrst sagt í stuttu máli frá því, sem ég varð áskynja
um báltalag Hvítár (og Ölfusár) miðvikudaginn 11. nóv. og næstu
daga á undan og eftir. — Þvi næst segir frá niðurstöðu minni um
það, bvað þurrðinni bafi valdið. — Þá verður nokkuð sagt frá
fyrri þurrðum i Hvítá, sem sambærilegar eru þessari og sögur
fara af, — og að síðustu verða tekin til samanburðar og frekari
skýringar sams konar fyrirbrigði í öðrum ám.
W,* , *
Hvítá var óvenjulega vatnslítil í allt baust, alveg fram lil þess
líma, er ég var þarna á ferð. En vatnsmagnið var nokkurn veginn
jafnt og stöðugt, vöxlur kom aldrei i bana og ekki beldur nein
veruleg þurrð fyrr en 11. nóv., eins og frægt er orðið. Þessarar
þurrðar varð þó bvergi vart fyrir ofan Árbraun á Skeiðum og Gísla-
slaði í Grimsnesi.1) En þar fyrir neðan tóku menn eftir þurrðinni
bjá Kiðjabergi og Selfossi, að minnsta kosti. Eflaust hefir áin
1) Eftir að þetta var ritað, hefi ég frétt eftir góðum heimildum, að
allmikið hafi lækkað í Bauluós, sem rennur í Hvítá nokkru ofan við
Árhraun. Þurrðin hefur því náð a. m. k. upp fyrir mynni hans.