Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 30

22
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Briem á Stóra-Núpi farast svo orð um þenna viðburð í atluiga-
semdadálki á veðurskýrslu um maímánuð þetta ár:
„Fremur kaldrænt meiri liluta mánaðarins, og grass])rettu fór
lílið fram. Gerði afskapabyl 4., fennti fé í heimaliögum og afrétti.
Ar stífluðust eða þurrkuðust upp af snjókomunni. Sumar smáár
þornuðu alveg. Þjórsá varð svo lítil, að enginn maður hefir séð
bana slíka. Rann sums staðar aðeins i hraungjám í botninum, en
mikið af venjulegum árbotni þurrt. Fannir komu mildar, og leifar
af þeim [lágu] fram undir lok mánaðarins.“
Ég var í Reykjavik, er þetta gerðisl, og man vel, að ég heyrði þá
frá þvi sagt. Nú lief ég spurzt betur fyrir um þenna viðburð og get
bætt nokkru við hina sluttorðu skýrslu séra Ólafs. Heimildarmað-
ur minn er að langmeslu leyti Jón Jónsson yngri í Þjórsárholti,
sem er frábærlega athugull og greinargóður um margs konar nátt-
úrufyrirbrigði.
Hjá Þjórsárholti er ferjustaður á Þjórsá, þar sem heilir Hross-
hylur. Þar er hún hyldjúp, eins og nafnið gefur i skyn, og um 225
m á breidd, en breikkar mjög neðan við ferjustaðinn. Er þar litill
hólmi, sem þurrt varð úl í ofviðrisdaginn 4. maí 1929. Telur Jón
yngri, að til þess liafi vatnsborð árinnar þurft að lækka um alin
(63.2 cm) frá meðalhæð. En tæpum kílómetra neðar er á ánni
vað, sem nefnist Nautavað. Þar er áin í nokkrum kvíslum, og er
samanlögð breidd þeirra um 800 m samkv. Herforingjaráðskort-
inu. Þjársá er lygn og að lieita má hallalaus ailan spölinn frá Hross-
hyl niður að Nautavaði. Vatnið hlýtur því að hafa lækkað á vað-
inu h. u. b. álíka mikið eða meira en í Hrosshyl, það er að
minnsta kosti 63 cm. Slík lækkun á vaði, sem er reitt, þegar meðal-
hátt er í ánni, hlýtur að svara til óskaplegrar vatnsmagnsminnk-
unar. Dýpsti állinn hefir ekld verið hnédjúpur og mikið af boln-
inum að líkindum þurrl. Það er bersýnilegt af þeirri lýsingu, sem
hér hefir verið gefin á Þjórsá hjá Þjórsárholti, að þar hlýtur vatns-
magnsminnkunar að gæla tiltölulega mjög litið - því veldur
bið breiða vað litlu neðai’ — og þar þarf nokkurrar athygli til þess
að meta minnkunina að verðleikum. Miklu meira bar á þurrðinni
nokkru ofar, þar sem áin er straumhörð og rennur þrengra (sbr.
skýrslu séra Ólafs Briem).
Samkvæmt veðurskýrslum frá Stóra-Núpi var veður þar sem
bér segir:
3. maí (daginn fyrir þnrrðina i Þjórsá): 2.5° til 5° liiti og
rigning, er leið á daginn. 4. maí: Loftbiti kl. 8 -^-2°, kl. 14 -^4.5° og
kl. 21 —0.9°, lágmark -1-3°. Norðauslanstormur með snjókomu