Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 31

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
23
var allán daginn. Vindur ld. 8 NA6, kl. 14 NA9 og kl. 21 NA8 (sjá
annars athugasemdir séra Olafs).
Stíflu af völdum íss og kraps fyrir ofan byggð var almennt kennt
um þessa þurrð í Þjórsá, og þótti hún ekkert undur. Enda var fyrir-
hrigðið ekki óþekkt. Þjórsá hafði fyrr þorrið i manna minnum,
en — að því er vitað er — einungis að vetrarlagi, og var jafnan
ke'nnt isstíflu. Þó hefir þessi síðasta þurrð verið með mesla móti,
eftir því sem séra Ólafur Briem rilar i skýrslu sinni. Jón í Þjórs-
árholti kveður þessar þurrðir jafnan standa yfir skemur en dægur.
í einni þurrðinni sá Jón yngri í Þjórsárholti mestallan árbotninn
þurran ofan við ferjustaðinn út í Ölmóðsey. Þar er áin beljandi
f-tröng. Stærri kvíslin — sú sem rennur utan (þ. e. vestan e. norðan)
eyjarinnar — er tæplega 100 m iá breidd, en djúpur áll eða gjá eftir
henni miðri. I þella skipti var öll kvíslin (öll áin?) í gjánni, og var
hún hér um hil barmafull. Gizkar Jón á, að dýpi á klöppunum, sem
upp úr komu, sé venjulega um 60 cm, og er þar beljandi straumur,
en gjána telur Jón minna en 10 m á hreidd, ef til vill miklu minna.
Jón Jónsson eldri i Þjórsárholti, faðir Jóns yngra, hefir áður séð
sams konar þurrð á þessum stað, að liann minnir, oftar en einu
sinni. í einhverri slíkri þurrð hljóp maður yfir gjána í miðri ánni,
iíklega þó fremur á ísliröngli, en, að hann hafi stokkið landa á
milli. — Ekki er Þjórsá talin vön að hlaupa eftir þessar þurrðir,
heldur vex hún smiám saman.
Þurrðum i Þjórsá er lítt á lofl haldið, og þykir mér ekki ósenni-
legt, að likt sé um fleiri stórár, þar sem ekki liafa verið sellar
neinar forynjusögur í samband við þurrðirnar. Þjóðsöguormur-
inn á í raun og veru sinn þátt í því, að Hvítá er allra áa hérlendra
frægust fyrir að þorna.
Nú vona ég, að enginn hafi skilið orð mín svo, að mér þyki lítils
vcrt um þá atburði, sem hér hefir verið sagt frá, þeir séu hér með
fullskýrðir og útrætt mál. Ekkert er mér fjær skapi en að halda
sliku fram. Þurrðirnar í Hvitá og Þjórsá eru stórkostleg náttúru-
fvrirbæri, sem verðskulda miklu meiri athygli en þeim hefir verið
veilt til þessa. Og skýring min á þeim nær mjög skammt. Þó að
einsætt megi heita, að þær séu allar svipaðs eðlis og veður og
staðhættir ráði þeim, er ennþá flest á huldu um samstarf þeirra
afla, sem hér eru að verki. En þetta er rannsóknarefni, og næst
þegar slíkir athurðir gcrast, verða allir. sem nálægt þessum ám
!)úa, að leggjast á eitt við að safna sem mestum og nákvæmustum
skýrslum um þá.