Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 18

10
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Hvítá hélt áfram að vaxa allan þenna dag og varð mildu vatns-
meiri en hún hafði orðið mánuðum saman undanfarið. — í rökk-
urbyrjun var ég reiddur frá Hömrum fram yfir Slauku (sjá
kortið). Hún er lygn og djúpur ós úr Hestvatni austur i Hvílá, vað-
laus, nema þar sem afrennslið dreifir sér um viðáttumildar sand-
eyrar við Hvítá. Venjulega er þar ekki dýpra en svo, að kunnugur
maður hafði daginn áður gefið mér vonir um, að ég kæmist þar
þurrt yfir um í ökklaháum stigvélum. En nú flæddi Hvítá yfir allar
eyrarnar, og við riðum í stóran boga út í hana fram undan ós-
mynninu. Var það langur vaðall, og vætti kviðinn, þar sem dýpst
var. Nú var öfugur straumur í Slauku, vatnið streymdi úr Hvítá
inn í Hestvatn. Þetta kvað oft koma fyrir, þegar Hvítá vex mikið
og snögglega.
I Vatnsnesi var fullyrt, að ekki Jiefði hækkað vitund í Hestvatni
á ofviðrisdaginn (11. nóv.). Þess var nú ekki heldur að vænta, því
að ekki var tekið að hækka í því ennþá þenna dag (14. nóv.) og nú
Iiafði Hvítá þó streymt þar inn (um Slauku) í nokkrar klukku-
stundir a. m. k. Og nú var áreiðanlega meiri hækkun í Hvítá (af
vatnavexti), en orðið hafði (af krapi og veðri) í ofviðrinu.
Sunnudaginn 15. nóv., síðasta dag ferðar minnar, var meiri
vöxtur í Ölfusá lijá Selfossi en ég hef séð í nokkurn tíma annan,
en ekki þótti þeim, sem kunnugir voru, það neinn ofsavöxtur.
Ekki veit ég, hvort áin var þá enn að vaxa eða var tekin að minnka
aftur. Þenna dag var fro.st og lireinviðri.
Kraphrönnin á eyrum Hvitár, sem sagt var frá hér að framan,
sýnir ótvírætt, að nokkuð hefir hækkað í ánni, a. m. k. sums stað-
ar, á svæðinu frá Hömrum upp fyrir Iðu, samtímis því, að hún
Jwarr fyrir neðan Árliraun. Liggur því beint við að ætla, að ór-
vatnið liafi safnazt saman fyrir ofan Árhraun og því runnið
minna fram en ella. Að mínum dómi er enginn vafi á því, að
það, sem tafði framrennsli árinnar fyrir ofan Árhraun, var að
nokkru leyti stormurinn, en að miklu meira leyti krapið, hvort
tveggja samfara einkar hentugum staðháttum til þess að valda
slíkum töfum.
Á næstu blaðsiðum mun ég leitast við að rökstyðja þessa skoð-
un mina og geri þá grein fyrir áhrifum hvers einstaks hinna
þriggja aðila.
a. Staðhættir. Ofan við Árhraun er Hvítá mjög breið og lygn
á 15 km löngu svæði (upp að Iðu; sjá kortið. Breiddin er viða um