Náttúrufræðingurinn - 1943, Síða 43

NATTÚRUFRÆÐINGURINN
177
bráðþroskaðri en fyrr tiðkaðist. Er nú korn ræktað æ lengra norð-
ur á bóginn og telja Svíar hagnaðinn af kynbótunum nema mörg-
um miljónum króna á ári hverju. Danmörk er einnig i fremstu
röð jurtakynbótalanda. Hafa Danir kynbætt ýmsar yrkiplöntur og
jafnvel skógartré. I Þýzkalandi er Miinchebergstofnunin fræg og í
fararbroddi. —
Vínviðurinn er æði kvillagjarn. Einlcum ásækja mélsveppir
hann mjög. Vínviðurinn er úðaður eða dreift á liann dufti til
varnar sveppunum. En aðferðin kostar allmikið fé og grefur
ekki fyrir rætur meinsins. Þess vegna er reynt að framleiða vín-
við, sem mélsveppirnir vinna elcki á. Ameríski vínviðurinn stenzt
sveppinn vel, en vínber lians eru hvergi nærri jafnokar Evrópu-
vínberjanna. Eru gerðar miklar tilraunir til að sameina með víxl-
frjóvgun þetta tvennt, ónæmi ameríska vínviðarins og berjagæði
frænda hans í Evrópu.
í Múnchelærg og víðar er af alefli reynt að framleiða bráð-
þroska kartöflur og tómala. Hafa verið sóttar kartöflur iiátt upp
í Andesfjöllin, hið forna heimili kartaflanna. Þær eru bráðþroska
mjög en smávaxnar og gefa litla uppskeru. Er nú reynt að fá
góða kynblendinga út af þeim og stórvöxnum, seinvaxnari teg-
undum. Stöðugt er unnið að því, að framleiða með kynbótum
mygluhraustar kartöflur, enda er myglan víða versti fjandi kar-
töfluræktunarinnar. Heyrst liefir að Svíar séu í þann veginn að
finna lausn á málinu, en ekki veit ég fullar sönnur á því.
Flestir munu þeklcja úlfabaunir (.eða lúpinur). Á íslandi eru
þær einkum kunnar sem blómauðgar og liávaxnar skrautjurtir.
Erlendis eru þær alkunnar áburðarjurtir. Á rótum þeirra og ann-
arra belgjurta, t. d. smárans, lifa bakteríur, sem mynda lmúða á
rótunum og vinna köfnunarefni úr loftinu. Belgjurtirnar bera
þannig beinlínis á og auka þroska jurtanna, sem hjá þeim vaxa
eða á eftir þeim. Úlfabaunirnar eru plægðar niður til að bæta
jarðveginn (þ. e. ræturnar gera það). En það sem ofanjarðar er,,
kemur að litlum notum sem fóður, því í þvi eru bitur efni og jafn-
vel eitur. Stundum finnast samt eiturlausar úlfabaunir meðal hinna
eitruðu. Þjóðverjum hefir nú tekist að einangra þær, hreinrækta
og kynbæta, svo að i framtíðinni verða eiturlausar úlfabaunir lík-
lega mikilvægar fóðurjurtir.
Þetla eru aðeins örfá dæmi til að sýna hvað þau vísindi, sem
Mendel lagði grundvöllinn að, hafa fengið áorkað. Mörgum og
miklum stórvirkjum hafa þau hrundið í framkvæmd. Um sigrana
í áburðarvísindum er áður rætt. Áburðarfræðin og erfðafræðin