Náttúrufræðingurinn - 1952, Blaðsíða 14

60
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
ar (1226, 1231, 1238, 1240). Elzta erlenda heimild, utan bókar Her-
berts, sem nefnir neðansjávargos við ísland, er áðurnefnd Noregs-
króníka, þar sem höfundurinn getur þess, að „á vorum dögum“ hafi
það gjörzt, að hafið hafi á þriggja mílna svæði ólgað og soðið eins og
í potti, en jörðin hafi opnazt og kastað upp úr undirdjúpunum eld-
legum gufum og myndað stórt fjall upp úr sjónum. Norski fræði-
maðurinn Sophus Bugge hefur getið þess til, að hér sé átt við neðan-
sjávareldsumbrotin 1211. En frásögn Herberts bendir til þess, að
þeir eldar, sem vöktu undan Reykjanesi fyrri hluta 13. aldar, hafi
verið farnir að bæra á sér þegar fyrir 1180.
Að öllu samanlögðu er því ýmislegt að græða á frásögn hena Her-
berts, og var hún þó vart skráð í þeim tilgangi að verða heimild um
íslenzka eldfjallasögu, heldur var hennar tilgangur sá að hræða
synduga frá villunnar vegi. Og með því að orð frá Clairvaux-klaustri
voru þung á metunum í þann tíð í hinum kaþólska heimi, er ekki
ólíklegt, að Herbert hal'i með sínu skrifi grundvallað þá firinfrægð,
sem Hekla síðan hélt um aldir og enn eimir af. Sjálf lét Hekla ekki
sitt eftir liggja að auka á þá frægð. Og margir munu þeir, sem á um-
liðnum öldum liafa reynt að halda sér á hinum jrrönga vegi af ótta
við það gífurlega helvíti úti á Hyslandia, sem nefndist Heklufell.
HERBERT DE CLAIRVAUX AND MT. HEKLA
by Sigurdur Tliorarinsson
SUMMARY: In the years 1178—1180 a chaplain in the Clairvaux monastery in France
wrote a book, which he called Liber Miraculorum. The oldest complete copy o£ this
work, written on parchment early in the 13th century, is preserved in the State Library
in Munich (Cod. Lat. Monac. 2607, 4to). This hook contains a chapter on volcanic
erputions in Iceland. Figs 1. and 2. show a reduced reproduction o£ this chapter, which
is printed in extcnso on pp. 52—54. This chapter gives the oldest existing descriptions
of an Hekla eruption, ancl thCse descriptions must refer to her two first eruptions in
historical times, i. e. the eruptions in 1104 and 1158. From Herbert’s narrative it may
be surmised, that at least one of those eruptions has produced a great amount of lava,
as well as that inhabitated districts have been laid waste iti either of them.
Herbert’s chapter on Iceland also contains a description o£ a great jökulhlaup
(glacier burst), inost likely from the volcano Katla in Mýrdalsjökull and possibly the
same as „Höfðárhlaup", mentioned in the younger Thorláks saga as having taken
place shortly before 1179. A fjord mentioned by Herbert in connection with the jökul-
hlaup, is probably the fjord mentioned in Landnámabók as Kerlingarfjörður, the re-
mains of which is most likely the submarine valley, Reynisdjúp, shown on the Fig. p.
58.