Náttúrufræðingurinn - 1952, Blaðsíða 51

SÆDJOFLARNIR
95
3. mynd. Myndin sýnir „veiðistöng" sædjöfulsins og vöðva þá, sem stjórna henni. Út-
dráttarvöðvar (ex), inndráttarvöðvar (re) og stefnuvöðvar (iu). — (Úr Bertelsen 1951).
rannsókn á byggingarlagi sædjöfulsins, sem sýnir glöggt, hve langt
slík þróun getur gengið.
Sædjöfulshrygnan er að ytra útliti þunglamalegur fiskur, senni-
lega seinfara. Hún er alsvört og augun mjög lítil, enda lifir fiskur-
inn í algjöru myrkri. Það sem mesta furðu vekur í byggingu fisksins
eru þó sérstaklega tæki þau og útbúnaður, sem náttúran hefur léð
honum til þess að tæla bráðina til sín og ná henni. Við skulum virða
fyrir okkur teikninguna af hrygnunni, efst á 1. mynd. Fram úr ofan-
verðum hausnum skagar stöngin, og er á lienni hlykkur. Þetta er í
laginu eins og smækkuð veiðistöng með línu og öngli. „Öngullinn"
er ljósfærið. Rétt fyrir aftan miðju fisksins sést önnur stöng. Ekki
vissu menn það fyrr en dr. Bertelsen sannaði það, að þetta er aftur-
endi „veiðistangarinnar“, og geta vöðvar skotið henni fram og aftur.
Er þessu byggingarlagi lýst með þverskurðarteikningu, sem sýnd er
á 3. mynd. Eins og myndin ber með sér, nær stöngin gegnum bakið,
og stjórnast af sex vöðvaknippum, útdráttarvöðvum (ex), inndráttar-
vöðvum (re) og stefnuvöðvum (in). Veiðiaðferðin með þessu ágæta
tæki er sennilega á þá leið, að fyrst er stönginni kastað fram og ljós-
ið tent. Þegar bráðin lætur tælast af ljósinu og nálgast, en þess verður
sædjöfullinn sennilega var með þefskynjun eða lireyfiskynjun, byrj-
ar hún að draga stöngina aftur á bak gegnum bakið, og bráðin
fylgir eftir. Þegar Ijóstækið er komið yfir kjaftinn, sem er víður og
vel tenntur, glennir hún gin og kok svo sem mest má verða, en við
það myndast sog, sem hrífur bráðina með sér niður í kjaftinn, en