Náttúrufræðingurinn - 1952, Blaðsíða 34

GuSmundur Kjartansson:
Meira um Rauðhól
Fyrir þremur árum birtist í þessu riti greinarkorn eftir mig um
Rauðhól sunnan við Hafnarfjörð.* Þarna hafði verið lítill hóll úr
rauðu hraungjalli og hraunkleprum og umluktur hrauni á alla vegu.
En þegar er ég skrifaði greinina, var hann orðinn mjög sundur graf-
inn vegna malarnáms úr honurn undanfarin ár. Sá gröftur var stór-
um fróðlegur um innviði hólsins, og komu í Ijós hlutir, sem engan
hefði að óreyndu grunað, að þar leyndust. Frá þessu er sagt í fyrri
grein minni, og skal það ekki endurtekið hér.
Sama dag sem heftið með grein minni kom út, 7. maí 1949, varð
mér enn gengið í malargryfjuna í Rauðhól. Þá hafði hún stækkað
lítið eitt frá því, er ég kom þar næst áður, því að malarnám úr síð-
ustu leifum rauðamelsins hafði verið tekið upp að nýju jiann dag
eða fyrir fáeinum dögum. í nýjasta malarstálinu gat nú að líta jarð-
lag eitt, sem hefði sparað mér miklar vangaveltur og Náttúrufræð-
ingnum nokkurra blaðsíðna rúm, ef það hefði kornið í ljós fyrr.
Mestur hluti fyrri greinar minnar um Rauðhól eru rökræður um
það, hvort hann muni vera raunverulegur eldgígur eða aðeins gervi-
gígur (þ. e., hvort þar hafi kornið upp eldgos djúpt úr jörðu eða að-
eins gosið upp úr hálfstorknuðu hraunflóði, sem þangað hefði runn-
ið ofanjarðar, en ætti sér upptök annars staðar), og er þar getið hins
helzta, sem mér þótti mæla með og móti báðum möguleikunum. En
endanlegur úrskurður fékkst ekki. Ég klykkti svo út: „Að öllu þessu
athuguðu hallast ég enn helzt að þeirri skoðun, að Rauðhóll sé
gervigígur.“ Samkvæmt þeirri skoðun teiknaði ég skýringarmyndina
í fyrri grein minni.
Við komu mina í Rauðhól 7. maí 1949 var komin ný geil í neðra
malarstálið fast með jaðri hraunsins fyrir austan hólinn. Hún hafði