Náttúrufræðingurinn - 1952, Blaðsíða 30

Finnur Guðmundsson:
íslenzkir fuglar II
Lómur (Colymbus stellatus Pontopp.)
Lómurinn er náskyltlur himbrimanum og líkist honum mjög, hvað vöxt og lífshætti
snertir. Stærðarmunur er þó mikill, því að lómurinn vegur aðeins 1—2 kg.
í sumarbúningi er lómurinn hvítur að neðan, en mósvartur að ofan. Fremst á baki
og á yfirvængþökum eru ávallt hvítir smádílar, og á öxlum, baki, yfirgumpi og yfir-
stélþökum er líka oftast meira eða minna af hvítum dílurn eða dropum. Framan á hálsi
er hann sótrauður, en á kverk, vöngum og hálshliðum öskugrár. Ofan á höfði er hann
grásvartur (með svörtum fjaðrahryggjum) og á hnakka og aftan á hálsi svartur með
hvítum langrákum. Nefið er hornsvart. Fætur svartir að utanverðu, en ljósgráir að
innanverðu og á fitjum. Lithimna augans er vínrauð. Útlitsmunur eftir kynferði er
enginn, en kvenfuglar eru yfirleitt heldur minni en karlfuglar. — Fuglar í vetrarbún-
ingi eru ekki aðeins hvxtir að neðan, heldur og einnig framan á hálsi og á hálshliðum,
á kverk, og á vöngum upp að augum. Að ofanverðu eru þeir mósvartir með þéttum,
hvítum dílum. Og ofan á höfði og aftan á hálsi eru þeir dökkgráir með hvítum rák-
um.
Lómurinn er varpfugl í norðlægum löndum allt í kringum hnöttinn. Hér á landi er
hann allalgengur varpfugl um allt land. í ritum um íslenzka fugla er því víða haldið
fram, að lómurinn verpi hér aðeins á láglendi. Þetta er ekki að öllu leyti rétt. Að vísu
er lómurinn miklu algengari sem varpfugl x lágsveitum en til heiða og fjalla, en eigi
að síður er vitað, að lómurinn verpur hér í miðhálendinu á nokkrum stöðum. Meðal
annars vcrpa' lómar i Þjórsárverum við Hofsjökul í allt að 600 xn liæð yfir sjó. Varp-
stað velur lómurinn sér við tjarnir og vötn, jafnvel stundum við lygnar ár. í mótsetn-
ingu við himbrimann verpur hann oft við sefi girtar smátjarnir eða grunnar flæði-
tjainir, enda þótt þær séu fisklausar með öllu. í slíkum tilfellum verður lianu að sjálf-
sögðu að sækja sér fæðu í nálæg veiðivötn eða til sjávar, og lætur hann sig ekki muna
um að fljúga langar vegalengdir í þeim erindum. Yfirleitt má segja, að himbrimi og
lómur útiloki hvorn annan, þ. e. a. s. verpi ekki við sama vatn eða tjörn. Enda er það
algild íegla, að náskyldar fuglategundir þrífist ekki lilið við hlið, nema einhver veru-
legur munur sé á lífsháttum þeirra. Oftast er hvert lómapar xit af fyrir sig eða aðeins
eitt par við hverja tjörn. Þó er vitað um nokkra staði hér á landi, þar sem allmargir
lómar verpa saman í byggðum (Krossvatn á Skarðströnd, Bxeiðamerkursandur).
Hreiður gerir lómurinn sér á bökkum vatna eða tjarna cða í smáhólmum eða töpp-
um nærri landi. Eins og hjá himbrimanum er það ávallt svo nærri vatnsboiði, að fugl-
inn getur rennt sér beint af hreiðrinu út á vatnið. Og eins og hjá himbrimanum verð-
ur oft bæld skriðbraut eftir fuglinn milli hreiðurs og vatns. Hreiðrið er mjög svipað
hreiðri himbrimans, en minna (þvermál hrciðurlautar 27—28 cm, dýpt 4—5,5 cm). í
hreiðrinu er oftast mcira eða minna af blautum mosa og mýrgresistægjum, sem fugl-
inn reitir upp í kringum hreiðrið eða sækir í vatnið. Oft viiðist lómtxrinn draga til-
tölulega meira af hreiðurefnum í hreiðrið en himbriminn. Eggin eru 2, mjög sjaldan
aðeins 1. Þau eru miklu minni cn hiinbrimaegg, cn eins að lit og lögun. Um útungun-
artímann er ekki vitað mcð vissu, en hann er talinn vera 24—29 dagar. Ekki er vitað,
hve langur tími líður frá því, er ungarnir koma úr egginu, þar til er þeir verða fleygir.