Náttúrufræðingurinn - 1952, Síða 19

AFLASVEIFLUR OG ÁRGANGASKIPUN 65
2. mynd. Þorskveiði á vetrarvertíð jan,—maí. Heil lína: Ijöldi fiska á 1000 öngla. Brotin
lína: tonn á dag (sl. m. haus) á ísfiskveiðum. Punktalína: tonn á dag (sl. m. haus) á
saltfiskveiðum.
miklum fiskveiðum og eru oftast nær líffræðilegs eðlis. Viðkoma
stofnsins verður um tíma minni en álagið, þá fer aflantagnið minnk-
andi nokkur ár og fólk talar um „rányrkju“, „ofveiði“ o. s. frv.
Stundum fer svo, að stofninn nær sér alls ekki upp aftur, t. d. ýsan
í Norðursjó, eldri fiskurinn hverfur að mestu úr veiðinni, sem þá
eingöngu byggist á smáfiski. Þá virðist mega tala um „ofveiði“.
Þessar sveiflur í stofninum koma greinilegast fram, ef athuguð er
veiðin miðað við ákveðna fyrirhöfn, t. d. fjöldi fiska pr. 1000 öngla
eða afli á dag, á 100 togtíma o. s. frv. Á 2. mynd eru sýndar sveiflurn-
ar í aflamagninu pr. 1000 öngla í Véstmannaeyjum (aðallega byggt
á róðratölum Þorsteins Jónssonar í Laufási, Vestmannaeyjum) og
dagveiði íslenzkra togara (í salt og ís). Ef við nú fyrst athugum línu-
veiðina, eru þar 4 greinileg hámörk: 1901, 1911, 1921 og 1932. Hér
virðist vera furðu regluleg bylgjuhreyfing með 10 ára millibili og
sú seinasta stærst. Dagveiði togaranna á „saltfisk“-veiðum (jan,—
maí) er einnig í góðu samræmi við línuveiðina. Árið 1938 og 1939
fer aflinn að glæðast og er 1939 kominn upp í 76 fiska pr. 1000
öngla. Því miður eru ekki til skýrslur um afla pr. 1000 öngla á
stríðsárunum, en við getum fylgt þróuninni áfram hjá dagveiði tog-
ara er fiska í ís (jan,—maí) og sjáum, að hún fer ört vaxandi öll
stríðsárin og nær hámarki 1948, en fellur síðan. Nýju togararnir
ATdtlúrufrœðingurinn, 2. h. 1952 5