Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 42

N ÁT TÚRUFRÆÐINGURINN
36
Ekki vara eituráhrifin mjög lengi og
geta varla talist hættuleg. En þetta
nægir jnrtinni til varnar gegn dýrum.
Sumar aðrar jurtir erlendar líkjast
netlu svo mjög að erfitt er óvönum
að greina þær frá í fljótu bragði. Dýr-
in forðast þá einnig þessar jurtir, svo
þetta er verndarliking.
Brenninetla er illgresi, sem vex all-
víða í görðum, kringum bæi og á sorp-
haugum. Hefur t. d. verið magnað
iligresi í sandgörðum á Akranesi og
í Vestmannaeyjum. Brenninetla er ein-
ær jurt, sem sáir sér allmikið, 20—40
cm á hæð að jafnaði. Blöðin spor-
baugótt eða oddbaugótt, ljósgræn.
Stórnetla er fjölær jurt og miklu
stórvaxnari með dökkgræn eða hjarta-
laga blöð. Blómskipunin löng og hang-
andi. Stórnetla vex hér og hvar við bæi og í kaupstöðum. Sums staðar
líka á ruslahaugum og við gömul fjárbæli. Er öðru hvoru að slæðast
til landsins eins og brenninetlan. Hefur og fundizt við gamlar
hvalveiðistöðvar Norðmanna, t. d. á Eyri í Seyðisfirði vestra. Stór-
netla er sérbýlisjurt og hafa aðallega kvenjurtir fundizt hér á landi.
Breiðist einkum út með jarðsprotum, en mun þó geta sáð sér. Sveppa-
strönglar koma stundum í blómskipanirnar. Netlan vex venjulega í
stórum, þéttum breiðum og tekur meðalmanni í mitti eða meir. Á
stöku stað er hún ræktuð við garða, utan girðingar, sem hún hylur
grænum skrúða á sumrin. Netlan þarf góðan jarðveg, auðugan að
köfnunarefni.
Stórnetla er gtímul vefnaðarjurt og hefur e. t. v. verið flutt
inn til ræktunar á landnámsöld. Hefur líka snennna slæðzt hingað
með varningi. Basttrefjarnar í netlustönglunum voru notaðir til
framleiðslu nelludúks, einkum á 12.—18. öld, á svipaðan hátt og
hörtrefjar. Hálsklútar t. d. voru oft ofnir úr netlutrefjum. Netlu-
knippi hafa fundizt allt lrá 5.-8. öld í uppgröfnum fornleifum
(skipum) í Noregi. Enn er netlan notuð sem vefjarjurt sums staðar
í S- og Austur-Evrópu. En sumur vefnaður, sem kallaður er netlu-
.... • - -fir
m
2. mynd. Tvíbýlisnetla.