Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 41

N ÁT T Ú R U F R Æ ÐIN G U RIN N
35
útflutningur er frá Súdan, Uganda, Nígeríu og Vestur-Pakistan.
Oft er þriðjungur uppskerunnar í Bandaríkjunum einum. Vinna
svertingjar mjög mikið við baðmullarræktina og hafa lengi gert
eins og alkunnugt er. Flokkar farandi verkamanna færa sig frá suðri
til norðurs á haustin, því að uppskeran byrjar vitanlega fyrst syðra.
í Mið-Grikklandi og víðar í Suðurevrópu er nokkur baðmullarrækt
og í seinni tíð einnig í Rúmeníu, Ukraínu, Krím og N.-Kákasus.
íslendingar gengu öldum sarnan í ullarklæðnaði aðallega. Svo kom
baðmullin létt og ódýr á markaðinn. Hún er að vísu ekki nærri því
eins skjólgóð og ullin, en seldist samt afar mikið. Nú eru stöðugt
framleidd ný og ný gerviefni til fatagerðar og enginn veit hve lengi
baðmullin Jieldur velli. Ull, hör og skinn liaíá verið notuð til
klæðnaðar í þúsundir ára víða um lieim og hér allt frá landnámsöld.
Saga lraðmullarklæðanna er stutt á íslandi, varla aldargönnd að
kalla. Hverju klæðast menn í framtíðinni?
11. Nellar (Urtica).
Margir liafa lrrennt sig á netlu og þekkja hana ætíð eftir það.
Þeir fálma í Jiina grózkulegu netlubrúska, en netlan beitir óðara
vopnum sínum eftirminnilega. Kýr og kindur eru forvitnar og reka
í liana snoppuna, og taka stökk aftur á bak og forðast síðan netlur
alla ævi. En hænsni smjúga gegnum brúskana ósködduð. Fáar jurtir
á íslandi segja jafn óþyrmilega til sín og netlurnar. Þistill og rósir
ljera hvassa þyrna og geta stungið illilega, en óliætt er að þreifa á
öðrum íslenzkum jurtum að skaðlausu. Netlan er kunn í þjóðsög-
nm. Það þótti t. d. heillaráð að flengja galdramenn með netlu, og
satt mun vera að þá hefur lengi rekið minni til þvílíkar hýðingar,
og hafa kannski séð að sér.
Á íslandi vaxa tvær netlutegundir: Brenninetla og stórnetla, öðru
nai'ni tvíbýlisnetla, báðar upprunalega útlendir slæðingar. Báðar
bera allstór, gagnstæð, tennt lrlöð á ferstrendum stöngli, alsett
grófum brennihárum, er valda sviða, þegar snert er við þeim. Blóm-
in eru í smáhnoðum, ósjáleg, grænleit (sjá Flóru). Brennihárin
eru liol innan, með ögn gildari, boginn odd. Við snertingu brotnar
oddurinn af á ská og sjálft hárið, sem nú er orðið oddhvasst, stingst
inn í húðina, situr þar fast og vætlar úr því eiturvökvi í sárið og
veldur í senn sviða og kláða. Þessi útbúnaður allur minnir á Jiola
liöggormstönn. Kísilkenndur hároddurinn festist líka í húðinni.