Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 48

42
NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
aldagömlu stönglar um 1 cm í þvermál. 4 mm þykkur stöngull
reyndist 25 ára.
Alclin holtasóleyjar dreifast
með vindi. En skordýr bera frjó-
korn hennar rnilli blómanna, sem
bæði eru hunangsrík og auðug
af frjódufti svo nóg er jrar æti
fyrir skordýrin. Ef lítið er um
skordýr í rysjóttu veðuriari,
bjargast hún við sjálffrævun.
Blöðin kallast rjúpnalauf, enda
eta rjúpur þau, en fénaður sneið-
ir lieldur hjá þeim, e. t. v. vegna
þess hve Jiörð og loðin þau eru.
Rjúpnalauf hefur verið notað í
te með öðrum jurtum og enn-
fremur var kindum oft gefið inn
rjúpnalaufsseyði sem lyf gegn
skitu. Rjúpnalaufin sitja alveg niður við jörð. Þau visna flest á liaust-
in, en geta legið árum saman án þess að rotna. Ef jurt er tekin upp,
sáldrast liin gömlu, dökku lauf af. Laufin föllnu bæta smám saman
jarðveginn. Ef þau fjúka út í tjörn, sökkva þau og geta varðveitzt í
þúsundir ára í leirefju á botninum.
Holtasóley hefur víða vaxið við jökuljaðrana á ísöld og breiðst
út um mela og aura, þegar ísinn að Jokuni hörfaði. Þar var
nóg sólopin víðátta og samkeppni lítil við annan gróður framan
af. En þegar skógar tóku að vaxa með Irlýnandi loftslagi og skyggja
á, livarí hún af stórum svæðum. Blöð, kvistir og frjókorn af liolta-
sóley, vetrarblómi o. fl. harðgerðum „ísaldarjurtum" geymdust
þekkjanleg í leirlögum á ýmsum stöðum; einnig á svæðum, þar
sem þær ekki vaxa nú, t. d. í Danmörku.
Árið 1870 fann sænski grasafræðingurinn A. G. Nathorst rjúpna-
lauf í fornum sand- og leirlögum á Skáni. Þótti fundur hans hinn
merkilegasti og eyddi mjög efasemdum um tilveru ísaldar í norð-
lægum löndum. Síðar liafa sams konar leifar fundizt víðar, t. d. á
Englandi, N.-Þýzkalandi o. s. frv. nálægt fornum jökuljöðrum.
Leifarnar voru nefndar Dryas-flóran og tíminn Dryas-skeiðið, eftir
hinu latneska nafni holtasóleyjarinnar.