Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 45

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
39
fjallshryggur, sem hefst um 3—4 kílómetra norðan Ljósavatnsskarðs.
Hæð þess er mest 343 metrar á nyrðri hnúknum, syðri hnúkurinn
315 metrar, meirihluti þess er undir 300 metrum.
Fellið er að mestu gróið fjalldrapa og lynggróðri, nema að austan,
þar er það vaxið allgóðum birkiskógi. Efstu hnúkar þess eru ógrónir.
Skiptast þar á rnelar og bergkollar. Á melunum, sem að mestu
eru þaktir venjulegum grágrýtissteinum, eru víða vikur- og hraun-
kenndir steinar. Þar sem sér í fast berg er það ýmist móberg eða
mjög þétt blágrýti, svipað goseitlum, sem eru víða í Hljóðaklettum
við Jökulsá á Fjöllum. Dálítil lægð er ofan í ytri hnúkinn og á
rnilli hnúkanna er talsverður mýrarblettur með smátjörn syðst.
Hvort tveggja getur bent til þess, að fellið sé eldfjall. Hvergi á
bergkollum lniúkanna vottar fyrir rákum eftir skriðjökul eins og
glögglega sjást á svipuðum fellakollum austar í sýslunni. Bendir það
eindregið til, að gos hali orðið í fellinu seint á ísöld.
Sunnan til í Kinnarfelli að vestan eru greinileg vatnsborðsmerki
á tveimur stöðurn, og þegar hæfileg snjóföl er á, má greina stig-
hækkandi láréttar línur í því, sem ná upp undir brún. Geta það
naumast verið annað en vatnsborðslínur forns stöðuvatns. Hafi
eldgos orðið þarna undir jökli, þá mun það hafa orðið með líkum
hætti og við Surtsey, að gosefni hefur að mestu verið móberg,
sem hlaðist hefur þvert ylir dalinn og einungis hæstu kollarnir
myndað fast berg. Þar sem móbergið er venjulega laust í sér, mun
vatn og önnur eyðingaröfl fljótlega iiafa eytt því beggja megin
fellsins, og því munu vatnsborðslínurnar þéttar og óskýrar ofan til.
í um 130—140 m hæð ylir sjó og aftur í um 100 m hæð virðist
vatnsborðið hafa stöðvast nokkurn tíma, þar eru línurnar skýrar.
Annað sem bendir í sömu átt, er hóll einn mikill, Torfahóll að
nafni, sunnan Djúpár, þar sem þjóðvegurinn liggur yfir hana.
Hann er um 8—12 metra á hæð og allur myndaður úr fínum sandi,
sem liggur á láréttum lögum. Eru mestar líkur til, að hann sé
leifar af botnfalli þessa stöðnvatns.
Ljósavatn er austast í Ljósavatnsskarði. Það virðist myndað af
skriðjökulstungu, sem þar hefur dagað uppi í ísaldarlok. Til þess
benda hinar miklu jökulöldur norðvestan vatnsins og einnig botn
þess, sem er mjög sérkennilega lagaður.
Milli bæjanna Arnstapa og Stóru-Tjarna sunnanmegin skarðsins
eru stórkostlegir hólar, sem munu vera leifar af skriðu eða fram-