Náttúrufræðingurinn - 1971, Blaðsíða 55

NÁTTÚRUFRÆÐlNGURINN
259
Jón Jónsso7i:
Lambavatnsgígir
Lengi he£ ég litið svo á, að dalurinn milli Fögruijalla annars
vegar og Blængs — Varmáriells — Galta liins vegar væri sigdalur,
þótt fullnægjandi sannanir vanti að vísu ennþá fyrir því.
Suðausturhluti þessa svæðis ber nafnið Varmárdalur, enda þótt
engin Varmá sé þar nú til eða nokkur önnur á lieldur. Tvö lítif
stöðuvötn eru þar hins vegar, Kambavatn og Lambavatn, og ekki
er djúpt á grunnvatn yfirfeitt í hraununum. Gildir það eins um
þau austan sem vestan Laka, en Skaftá og jökullinn stjórna hæð
grunnvatnsborðs á norðausturhluta svæðisins.
Innan takmarka þessa dals eru einar af mestu eldstöðvum þessa
lands, þar á meðal þær langmestu, sem gosið hafa eftir að land
byggðist, Eldborgaraðir, gosstöðvar Skaftáreldanna. Ljóst er, að
áður hefur gosið á sprungu þeirri eða öllu heldur sprungubelti,
sem síðast gaus 1783, og fleiri eldstöðvar eru á svæðinu, t.d. skammt
norðvestur af Laka, austan Stakafells og víðar. Verður það að sinni
ekki rakið. Sjálfsagt er enn eftir að i'inna margar eldstöðvar hér
á landi, sem ekki eru á neinu korti, og sýnir það bezt, liversu áfátt
er almennri jarðfræðilegri könnun landsins ennþá.
Einar slíkar eldstöðvar fundust sumarið 1968, nánar til tekið
þann 26. júlí. Það er lítil gígaröð, sem að líkindum er aðeins hluti
af annarri og miklu stærri. Gígir þessir eru austan Lanrbavatns og
takmarka vatnið á kafla. Gígirnir sjálfir eru að mestu úr rauðu
gjalli og ekki sérlega áberandi, enda ekki háir. Sjálf gígaröðin er
vart meiia en um 500 m á lengd og lnaunið, sem frá henni hefur
runnið, er ekki nrikið unr sig. Að vestan hverfur það út í vatnið og
hefur það brotið vestustu gígina svo að sjá má innviðu þeirra að
nokkru.
Annars eru gígirnir og hraunið, sem frá þeinr kom, mjög hulið
ösku og vikri frá Skaftáreldunr, enda er ekki nema um 1 km að
næstu eldborg í gígaröðunum frá 1783. Þess er áður getið, að
ennþá sér fyrir fornri gígaröð norðvestur a£ Laka, þar sem nokkrir