Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1971, Blaðsíða 17

Náttúrufræðingurinn - 1971, Blaðsíða 17
N ÁTTÚ RUFRÆÐINGURINN 221 ísaldar, því sem lauk fyrir um 70 þúsund árum. Ætla mætti, að gjáin væri hraunsprunga, sem áin hefði víkkað; en steinboginn, sem er óbrotin bergspöng, mælir þó gegn því. Verður því fremur að ætla, að gjáin og boginn séu rofmyndun árinnar með líkum liætti og nánar greinir um steinboga, sem hér verða síðar taldir. Þessi steinbogi, sem nú er hinn eini á Brúará, er ekki til neinna samgöngubóta og hefur sennilega aldrei verið. Heyrt hef ég þó fyrir löngu, að ónafngreindur maður hafi eitt sinn sætt lagi og hlaupið yfir hann, en ekki veit ég um sönnur á því. Barnajoss i Hvítá Milli innanverðrar Hvítársíðu og Hálsasveitar í Borgarfirði rennur Hvítá vestur með suðurjaðri mikillar hraunbreiðu, sem þar heitir Gráhraun, en er raunar yzti og lægsti hluti Hallmundar- hrauns. Sunnan ár eru holt og ásar úr fornu bergi, sjálfri blágrýtis- mynduninni, sem er elzti berggrunnur íslands. En hins vegar er Hallmundarhraun mjög ungt, aðeins um 1200 ára samkvæmt C14- aldursgreiningu, sem Kristján Sæmundsson (1966) fékk gerða á gróðurleifum, sem hann fann undir því í bakka Norðlingafljóts norður frá Surtshelli. Hallmundarhraun var því á landnámsöld á svipuðum aldri og Skaftáreldahraun er nú, en þó eflaust miklu snauðara að jarðvegi og gróðri, jrví að Borgarfjarðarhérað hefur mjög farið varhluta af því, sem helzt kemur að gagni við upp- græðslu Skaftáreldahrauns, en jrað er öskufall, moldrok og flóð gruggugra vatna. Hallmundarhraun ýtti Hvítá til hliðar upp úr fyrra farvegi hennar, sem lá norðar og neðar, þangað sem hún rennur nti með hraunjaðrinum. Núverandi árfarvegur er því jafngamall hrauninu, hvort tveggja aðeins um tvítugt að aldatali. Samt er nú nýi farveg- urinn orðinn að talsverðu gili, enda er á Jrví ríflegur halli og raun- ar sýnt, að áin hefur þar enn grafið sig niðnr svo að um munar á síðustu áratugum. í jDessu gili er Barnafoss gegnt bæjunum Gils- bakka í Hvítársíðu og Hraunsási í Hálsasveit. Hann er nú fremur flúð en loss, en frægur fyrir brýr og steinboga, sem þar hafa stund- um verið á Hvítá að fornu og nýju, og ekki síður fyrir sérkenni- legt og stórfagurt umhverli. Um Jrað hefur Guðmundur Böðvars- son, skáld og bóndi á Kirkjubóli, ritað með miklum ágætum
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.