Náttúrufræðingurinn - 1974, Side 13

NÁTTÚRUFRÆÐI NGURINN
135
unnar og hún hefur kynæsandi
áhrif á högnana. Þar sem garða-
bruða er ræktuð til að vinna úr
henni lyf, þarf að girða hana af
vegna ásóknar kattanna. Valeri-
anadropar eru aðallega unnir úr
rótinni eða jarðstönglunum og
notaðir í lyf gegn svefnleysi,
taugaóstyrk, nervösum melting-
arkvillum o. s. frv. Garðabrúða
var höfð í ástardrykki á miðöld-
um. Garðabrúðulykt dregur sil-
unga að sér, og lokuðu veiði-
menn stundum bút af garða-
brúðu, ásamt ánamöðkum til
beitu, niður í dósir.
Flestir þekkja garðabrúðu (sjá
mynd). Hún er stórvaxin, 30—
85 cm há, falleg jurt með gagn-
stæð, fjaðurskipt blöð og smá,
holdrauðleit eða nærri hvít
blóm, mörg saman í allstórum
skúfum. Blómin eru óregluleg
með 5 dálítið ólíkum flipum.
Aldinið er hneta með svilkransi.
Garðabrúða vex í frjóu, hálf-
röku blómlendi og kjarri hér og
hvar á sunnanverðu landinu og
á stöku stað utan þess svæðis.
Ræktuð til skrauts í görðum og
slæðist stundum út frá þeim. Af
garðabrúðu vaxa hér tvær teg-
undir, þ. e. venjuleg garðabrúða,
(V. officinalis), sem hefur stuttar
jarðrenglur, og hagabrúða (V. sambucfolia), sem er með ofan-
jarðarrenglum (sjá nánar í Flóru). En sennilega eru til millistig.
Garðabrúða vex víða um vestanverða Evrópu. Nafnið valeriana er
ef til vill kennt við Valerius, en gæti líkt bent til máttar jurtar-
5. mynd.
Garðabrúða
( Valeriana officinalis).