Náttúrufræðingurinn - 1974, Síða 20

142
N ÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
er um matjurtir. Bezt er að matreiða njólablöð á sama hátt og
spínat. — Njóli var mikið notaður til lækninga, litunar og börk-
unar skinna.“ — Jú, njólinn var matjnrt, meðan garðyrkja var lítil.
Til hollustu var gert seyði af nýjum blöðunum og drukkið, og
einnig var húðin þvegin úr því gegn útbrotum. Seyði var einnig
gert af rótinni. í blöðum njóla er allmikið C fjörefni og hefur það
stuðlað að hollustu hans öðru fremur.
Maöra Freyju og Manu.
Gulmaðra (Galiurn verum) er algeng jurt, 15—30 cm há, á
þurrum valllendisbörðum, holtum, torfgörðum, þurrum áreyrum
og víðar. Gulmaðra ilmar þægilega. Hún er auðþekkt á allstórum,
gulum blómskúfum og mjóum,
snarphærðum blöðum, er sitja
mörg (6—12) saman í krönsum
á stönglinum. Jurt þessi er fræg
frá fornu fari, var helguð Freyju,
en síðar kennd við Maríu („sæng-
urhjálmur Maríu meyjar“).
Margir staðir eru við hana
kenndir, til dærnis Möðruvellir,
Möðrufell og Möðrudalur. Sýn-
ir það vinsældir hennar. Maðran
er gömul lækningajurt. Þótti
möðrute hleypa út svita og vera
gott við kvefi. Hægt er að fá
gulan lit úr blómunum en rauð-
an úr jarðstönglinum. Til litun-
ar garns t. d. er stöngullinn al-
blómgaður skorinn af rót not-
aður og gefur fallega gula liti,
ýmis litbrigði, endingargóð.
Blóm gulmöðru eru smá, fagur-
gul á lit, þau sitja fjölmörg
saman í stórum, angandi skúf-
um, sem bregða lit á valllendis-
börð og áreyrar. Blómin eru