Náttúrufræðingurinn - 1974, Page 69

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
191
göngu um landnám plantna, og dreifingar dýra er aðeins stuttlega getið. Héi
þykir mér skorta nokkuð almennan inngang um landnám og þróun lífvera á
úthafseyjum yfirlcitt. Einnig hefði að skaðlausu mátt vitna hér til yfirlits-
greinar Dórísar Löve tim dreifingu og afkomu plantna (bls. 189—205 í Löve
og Löve, ritstj., Nortli Atlantic biota and their history, 1963), og athugana
Lindroths og samverkamanna hans á dreifingu landliðdýra til Surtseyjar er að
engu getið. Tilgáta höfundar sjálfs (Náttúrufr. 32: 175—189, 1962), að sjald-
gæfar plöntutegundir ýmsar vaxi lielzt nærri hinum fornu sjávarmörkum, þar
sem þær hafi upphaflega numið land eftir ísöld, hefur ekki hlotið almenna
viðurkenningu grasafræðinga. Höfundur hefur einnig ltaldið jjví fram, að fræ
í mögum snjótittlinga í Surtsey væru aðkomin erlendis frá, eins og bergsalli
í fóörnum sömu fugla (Náttúrufr. 39: 32—40, 1969). Hér er dregið að nokkru
í land með Jtessa tilgátu (bls. 29—30), enda bendir flest til Jtess, að fræin hafi
verið tínd á fjörum Surtseyjar. Sömuleiðis verður að telja fremur ólíklegt, að
fræ og plöntuhlutar bcrist milli landa með rjúpum (bls. 30—31) eða öðrum
þeim fuglum yfirleitt, sem nýtt geta fræ. Annars er þessi kafli fremur forvitni-
legur og ritaður af varkárni, enda eru spurningar á þessu sviði margar, en
Jiekkt svör fá.
Fjórði kafli, Framvinda íslenzkrar landvistar eftir ísöld, er fremur greinar-
gott yfirlit um þetta efni. Höfundi gerist víða tíðrætt um Jiátt sjófugla í efna-
flutningi upp á land, og hefði verið tilhlýðilegt að geta liér að nokkru Jteirra,
rannsókna, sem gerðar liafa verið á Jtessu sviði, svo sem rannsókna Remmerts
og samstarfsmanna lians á Spitzbergen.
Fimmti kafli, Vistir og vistkerfi, er lengsti (51 bls.) kafli Jtessarar bókar.
Kaflinn er fremur ruglingslegur, einkum kemur Jrað undarlega fyrir, að undir
fyrirsögninni „Helztu vistkerfi" eru taldir jöklar, fjalllendi, melar, hraun og
sandar. Lýsingar á gróðurlendum virðast að mestu leyti vera byggðar á verkum
Steindórs Steindórssonar. Hér er lýst eiginleikum jarðvegs sem blöndu af stein-
eínum og rotnandi lílrænum efnum, en eigi er getið lífverusamfélags í þessari
blöndu, og mætti Jtað verða til Jtess að minna menn á vanrækt svið islenzkrar
náttúrufræði og reyiular íslenzkra landbúnaðarvísinda.
Lýsingar á dýralífi þessara gróðurlenda eru yfirleitt lítils virði, en Jtað ber
Jtó að skrifa á reikning Jreirra, sem stundað hafa dýrafræðilegar rannsóknir á
fslandi, fremur en höfundar. Lista um einkennandi vatnadýr er nokkuð ábóta-
vant, og einnig kemur lýsing vatnagróðurs allundarlega fyrir, talað er (bls. 84)
um „skófir . . . á grynningum" og „utan við ... 10 m dýpi vaxa oft mosar . . .“.
Vfirlit um lífheim fjörunnar og beltaskiptingu er að mínu mati einn sízti
hluti þessarar bókar. Einkum er lýsing á beltaskiptingu grunnsævis og fjöru
furðuleg, en þá lýsingu er að finna á bls. 90 undir fyrirsögninni Djúpsævi.
Nóg um Jtað. Þá er fæðukeðjum í sjó lauslega lýst, en furðufljótt eru J>ær
dregnar á land, og sílin verða sjófuglum að bráð, en æðarungar örnum, enda
fvrirfinnast hvorki Jiorskur, ufsi, hákarl né háhyrningur í dýraskrá Lífs og
lands.
í fimmta kafla er einnig lýst gróðurfarsbreytingu mýra, og er Jiað fróðleg
lýsing og athyglisverð. Þó vil ég draga í efa réttmæti útreikninga á árlegri