Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 44

an Ásbyrgis) og flæddi um móana
vestur undir Tóvegg.
Drög Geitadals liggja upp í heiðar-
brúnina og ná nú nærri saman við
Ásbyrgisbotn. Mikið flóð i síðara stór-
lilaupi hljóp einnig niður Geitadal
(sjá síðar), en rnjög óverulegt í síð-
asta risahlaupi fyrir u. jt. b. 2000 ár-
um. Þá hafa Kvíafarvegur og Ásbyrgis-
gljúfur verið mjög svo grafin.
Hamfarahlaup í Jökulsárdal
fyrir um 3000 árum
Þykkt efra sandlag er í fyrrnefnd-
um móum og kemur víðar fram á
gljúfrasvæðinu í ýmsum gerðum, Jarð-
vegssnið I, IV og VIII—XVI (4. mynd)
sýna jarðveg á allmörgum stöðum í
útjöðrum þessarar fornu hlauprásar.
Sameiginlegt sniðunum er óeðlilega
þunnur jarðvegur og neðst í þeim
öllum öskulagið H3 (2900 ára, C14-
ár). Snið sem þessi finnast eingöngu
á stöðum, sem komist hafa undan
hamfarahlaupinu um 1000 árum síð-
ar. Veldur jrví sjálfsagt stækkun allra
gljúfra og farvega í jressu hlaupi,
jrannig að meira flóðvatn rúmaðist í
þeim í síðara hlaupi (sjá t. d. Kvía-
farveg, 5. niynd).
Snið VIII er mælt á stalli í Rauf-
um í Áshöfða, við mynni Lands-
gljúfra. Raufar eru jmrrt giljaland í
höfðanum allt að 70 m yfir árborði,
mjög straumplægðar eftir forn stór-
hlaup, og vantar jrar yfirleitt ljósu
öskulögin. Þó hef ég fundið H3 á
tveimur köstum milli giljanna, milli-
Iiðalaust á sandi. Sniðið er í góðu
samræmi við önnur snið í Jjessari flóð-
rás.
Á austurbarmi Ásbyrgis eru menj-
ar um hlaupið um 5 cm j^ykkt sand-
lag um miðja brúnina (snið I). Á
vesturbrún Ásbyrgis, í Geitadal og
móunum vestur af er gnótt menja.
Hlaupið hefur rækilega þvegið klapp-
ir á 100—300 m breiðum stalli á endi-
langri vesturbrúninni (snið IX), plægt
jarðveg af stóru svæði í Geitadal (snið
XI) og eftirlátið jrykkt sandlag (20—
30 crn) í áðurnefndum móum (snið
IV og XII). Snið X er úr Sandbarði,
sandhólaröðli, sem liggur frá Ásbyrgis-
botni vestanmegin, eins og garður
suður með Kvíafarvegi. Hann varð
til úr grófum flóðsandi skömmu áður
en H3 féll, og trúlegt að melgresi hafi
upphaflega safnað sandinum sarnan
í hnubba. Eftir seinna stórhlaup bætt-
ist enn sandur í röðulinn. Mjórri flóð-
áll vestan Sandbarðs fylgir dalsigi nið-
ur í Geitadal, svo hólarnir eru á
fornri eyri.
Suður í Gljúfrum er gnótt menja
um Joetta hlaup. Snið XIII er úr
Stekkjarsundi, fornum aurfarvegi á
Mosum, háa hnullungahjallanum
gegnt Svínadal. H3 er þar neðarlega
í allþykku mósniði, svo hjallinn er
eldri. Svipað snið finnst stopult norð-
ar. Snið XIV og XV eru úr um 400 m
löngum, grónum sandhrygg, N—S, á
hnullungahjallanum sem liggur ofan
á Réttarbjargi í Forvöðum (6. mynd).
Sandhryggurinn er elclri en H3 og
myndaður á eyri. Hnullungahjallinn
undir (6. mynd) er einn slíkra, sem
talið var að myndast hefði úr flóðseti
hamfarahlaupsins fyrir 2500 árum
(Haukur Tómasson, 1973, bls. 24—20).
Hjallinn er þó eldri. Jafnaldrar hans
eru m. a. efri hjallinn í Ytrisveig inn-
ar í dalnum, hærri hjallinn í Hólma-
tungum, Mosar gegnt Svínadal, hjalla-
170