Náttúrufræðingurinn - 1978, Side 50

um, sem hlaupið hefur unnið nálægt
gljúframynnunum báðum. Er það
svipað og menn ætla stærstu Kötlu-
hlaup verða á Mýrdalssandi, sem líka
er byggt á ágiskunum. Það er engum
efa bundið að tvö þessi síðustu Jökuls-
árhlaup voru risavaxin, flóðalda í síð-
asta hlaupinu þó líklega mest. Virðast
risahlaupin hafa farið stækkandi fram
eftir öldum.
Punktar um myndun Ásbyrgis
og Forvaðadalsins
1 höfuðdráttum hefur verið rakið,
hvernig Ásbyrgi er til orðið, og skal
nú minnst á nokkur önnur atriði til
viðbótar. Líklega hafa fyrstu drög Ás-
byrgis grafist af vatni þegar í ísaldar-
lok. Mikið straumvatn, þ. á m. senni-
lega hlaup, hefur runnið norður Kvia-
farveg, áður en Hljóðaklettahraun
stíflaði hann. Að stofni til er hann
forn. Síðan grófst Ásbyrgi í stórhlaup-
um, stig af stigi.
Ytarlegar athuganir kringum Ás-
byrgi mæla gegn kenningu Krist-
jáns Sæmundssonar, að Ásbyrgi hafi
grafist í hamfarahlaupi skömmu eftir
ísaldarlok. Það útilokar þó ekki, að
jökulhlaup, jafnvel fleiri en eitt, hafi
farið þar niður á þeim tímum. Ás-
tjörn hjá Ási hefur lieldur ekki graf-
ist í hamfarahlaupi Kristjáns, svo sem
Haukur getur sér til. Hún er i bein-
um tengslum við Landsgljúfur um
Ásgil, fornan hlaupfarveg.
Stutt gæti það hamfarahlaupskenn-
ingu Kristjáns, að hinir tígulegu sveig-
ar í hlíðum Forvaðadalsins væru lík-
ari bugðum eftir voldugt straumvatn
en rofi daljökuls, en svo þarf ekki að
vera. Ljósmyndir af skriðjöklum í
þröngum dölum sýna, að far þeirra
er oft bugðótt. Innsti hluti dalsins er
þó nokkuð sérkennileg smíð. Gafl
dalsins er brattur og misjöfn hæð
hraunleifa sýnir, að bratti mikill hef-
ur verið í dalgaflinum, þegar hraun-
flóðið frá Randarhólum steyptist þar
ofan (fossgröftur?). Það mælir þó
einnig gegn tilgátu Kristjáns um
gljúfrið i Forvaðadal, að jökulvatna-
setið undir Réttarbjargi er allgreini-
lega ofanáliggjandi lag í dalnum og
gengur ekki inn á milli b:rgiaga í
hlíðinni, að jtví er best verður séð.
Vesturgljúfrið var liöfuðgljúfrið í
Ásbyrgi þar til í síðasta stórhlaupi.
Eystra gljúfrið sameinaðist hinu í
j)essum volduga hamrasal, þegar
hlaupvatnið rauf bergvegginn milli
þeirra. Tveir botnar eru í Ásbyrgi,
ytri og innri, sinn í hvorri gljúfur-
álmu, fosshylur í báðum og hvöss
klettanöf á milli, beint gegn Eyjar-
oddanum. Hvort tveggja hið síðast
nefnda er leifar bergrimans, sem forð-
um aðskildi gljúfrin.
Jarðskjálftasprungur hafa átt óbein-
an ])átt í myndun Ásbyrgis. Um jjess-
ar slóðir eru víða dreifðar sprungu-
syrpur og hefur hlaupvatn Jökulsár
komist í sumar, en jtær svo opnast
aftur, sem sýnir rnargar hræringar á
sömu sprungum. Sprungur hjá Meiða-
völlum liggja skáhallt á Ásbyrgisbrún.
Misgengi er um austurgljúfrið. Mis-
gengi er um Ástjörn og sprungusyrpa
um Landsgljúframynni. Farvegur
Jökulsár norðan Selfoss stjórnast all-
ur meira og minna af tektóniskum
fyrirbærum.
Hæð Eyjuhamarsins er um 50 m
syðst, aflíðandi niður í tæpa 10 m
nyrst, veggbratt standberg. Á báðum
Eyjubrúnum eru miklar rastir úr