Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 59

urkastast frá lögum inni í ísnum og
frá botni og berast upp á yfirborð
jökulsins á ný. Tækið mælir tímann,
sem bylgja berst niður um ísinn og
lil baka, og þar sem hraði hennar er
Jjekktur má finna dýpi niður á botn
jökulsins og lög inni í honum.
Fram á miðjan síðasta áratug var
Jtykkt jökla eingöngu mæld með jarð-
sveiflumælingum og Jtyngdarmæling-
um. Með jarðsveiflu- eða hljóðbylgju-
mælingum fæst aðeins dýpi jökuls á
einstökum mælistöðum og mæling-
arnar eru tímafrekar, þar sem grafa
Jtarf og sprengja dynamit við hvern
mælistað. Með Jayngdarmælingum,
hins vegar, fæst meðaldýpi umhverfis
mælistað, og með Jjeini var oft brúað
bil milli mælistaða með hljóðbylgj-
um.
ÞRÓUN ÍSSJÁR
Fyrir rúmum áratug hófu starfs-
hópar við Scott Heimskautarann-
sóknastöðina í Cambridge í Englandi
og við Tækniháskóla Danmerkur að
smíða og prófa tæki, sem senda út-
varpsbylgjur gegnum jökulís og skrá
endurkast þeirra frá botni jökulsins.
(Bailey, Evans and Robin 1964; Gud-
mandsen 1969; Evans and Smith
1969). Árangur af Jtessu starfi varð
rnikill, og brátt kornu Jtykktarmæling-
ar með rafsegulbylgjum í stað hinna
eldri mæliaðferða á gaddjöklum
Grænlands og á Suðurskautslandinu.
Notaðir voru rafpúlsar með 60 MHz
tíðni, tækin borin í flugvélum og
Jjykkt jökulsins skráð samfellt. Hins
vegar tókst ekki að beita Jtessari tækni
á Jríðjöklum. Var talið að orsök Jress
væri sú, að styrkur rafsegulbylgjunn-
ar drukknaði í leysingarvatni jökuls-
ins. Virtist flestum að auka Joyrfti
styrk og tíðni rafpúlsanna og beina
þröngum geisla niður í jökulinn, en
illa gekk að túlka niðurstöður til-
rauna, sem gerðar voru (Goodman
1970; Smith and Evans 1972). Sumar-
ið 1974 tókst J)ó starfsmönnum við
Jarðfræðastofnun Bandaríkjanna og
Stanford rannsóknastöðina að fá fram
greinilegt endurkast frá botni Jríð-
jökuls með tæki, sem sendi út bylgj-
ur með 5 MHz tíðni, 60 m bylgju-
lengd í ís. (Watts, England, Vickers
and Meier 1975). Þar með var ljóst,
að deyfing rafbylgjunnar í leysingar-
vatni jökuls kæmi ekki í veg fyrir að
mæla mætti Jjykkt Jtíðjiikla með raf-
segulbylgjum. Orsök erfiðleikanna
hafði verið sú, að bylgjurnar endur-
köstuðust óreglulega frá vatnstaum-
um á leið niður í jökulísinn. Hið
óreglulega endurkast bylgnanna
reyndist vera í öfugu hlutfalli við
bylgjulengd í fjórða veldi. Þegar
bylgjulengd rafpúlsins verður lengri
en 40—60 metrar dregur svo úr hinu
óreglulega endurkasti innan úr jökl-
inum, að greinilegt endurkast fæst frá
botni hans.
Veturinn 1975—76 varð að sam-
komulagi, að Raunvlsindastofnun
Háskólans og verkfræðideild háskól-
ans í Cambridge í Englandi hefðu
samvinnu sumarið 1976 um tilraun
til Jtykktarmælinga á Vatnajökli með
rafsegulbylgjum. Tilraunatæki var
smíðað í Cambridge, en Raunvísinda-
stofnun og Jöklarannsóknafélagið
skipulögðu og kostuðu leiðangur á
Vatnajökul með styrk frá Vísinda-
sjóði. Árangur af Jieirri samvinnu
varð góður, tækið reyndist vel, en
185