Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 71

ég starfa við, eðlisfræðistofu, því þau
þekki ég best, en hliðstæð dæmi mætti
allt eins sækja til starfsemi annarra
stofa.
Deemi um verltejni:
grunnvatnsrannsóknir
Ágætt dæmi um hagnýta rannsókn
er könnun á grunnvatni, sem unnið
hefur verið að við Háskólann allt frá
því 1963. Þetta verkefni taldist þó til
grundvallarrannsókna þegar það
hófst, menn höfðu aðeins óljósan
grun urn hvers konar upplýsingar
mælingarnar gætu gefið og mjög erfitt
var þá að segja hvort þær mundu síð-
ar hafa nokkurt verulegt hagnýtt
gildi. Við rannsókn jiessa er mælt tví-
vetni og þrívetni í vatni, úrkomu og
heitu og köldu grunnvatni, en rnegin-
athyglin beinist þó að heita grunn-
vatninu. Bragi Árnason hefur séð unr
tvívetnisnrælingarnar en ég um þrí-
vetnismælingarnar. Það eru einkunr
tvívetnismælingarnar, sem hafa borið
ríkulegan ávöxt, og vil ég ]rví halda
mér við þær og árangur jreirra.
Með mælingum sínunr hefur Braga
tekist að draga í megindráttum kort
af landinu sem sýnir rennsli hins lreita
grunnvatns. Út frá nrælingunr sínunr
getur hann t. d. sagt að vatn, senr
kenrur upp úr borholu á Seltjarnar-
nesi, hefur upphaflega ekki fallið senr
úrkonra neins staðar á höfuðborgar-
svæðinu, heldur langt inni í landi,
nánar tiltekið nálægt Langjökli. Slíkt
rennsli er megineinkenni hins lreita
grunnvatns: þetta er ekki vatn senr á
uppruna sinn að rekja til staðbund-
innar úrkomu, heldur er vatnið kom-
ið lengra að með djúprennsli frá mið-
biki landsins.
En þessar mælingar segja okkur
meira. Ætla mætti að borlrolur, senr
liggja á svo taknrörkuðu svæði senr
borholur á Seltjarnarnesi, Laugardal
í Reykjavík og Blesugróf við Elliða-
ár, fengju allar vatn frá sama grunn-
vatnskerfi. Mælingar Braga sýna þó
ótvírætt að svo er ekki, heldur er hér
unr að ræða vatn af mismunandi upp-
runa. Slík vitneskja er mjög mikilvæg
þegar kenrur að nýtingu svæðanna.
Fyrir utan þessar meginupplýsingar
hafa tvívetnismælingarnar fært okkur
nrargvíslega aðra vitneskju: Jrær hafa
kennt okkur nrikið um hegðun vatns
í jöklunr, um hið kalda grunnvatns-
kerfi á milli Tungnár og Köldukvísl-
ar, sem er nrikilvægt við virkjun Sig-
öldu og Hrauneyjarfoss, unr hitastig
vatns djúpt í iðrum jarðar, um feril
vatns yfir storknandi hraunkviku í
Heinraey og fleira.
Segulmœlingar
Næst vil ég irefna annað rannsókna-
verkefni, senr einnig getur hjálpað
mjög við jarðhitaleit, en það er svæð-
isbundin rannsókn á segulsviði jarð-
ar. Við jarðhitaleit eru rannsóknar-
borholur vafalítið mikilvægastar, en
jafnframt langdýrastar af þeinr rann-
sóknaaðferðum sem beitt er, en þó
getur verið varasamt að draga of víð-
tækar ályktanir af einstöðum holunr
því þær endurspegla stundum á nrjög
takmarkaðan hátt stærra svæði. Til
þess að fá heildarmynd af jarðhita-
svæðunr hafa ýmsar aðferðir verið þró-
aðar, sem eru nrun ódýrari en boran-
ir: jarðfræðilegar yfirborðsathuganir,
ýmsar jarðeðlisfræðilegar mælingar og
loks efnafræðilegar athuganir
197