Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 65

dagur vika mánuður ár
11. Mynd. Dæmi um hitabreytingar á yfirborði jarðar af völdum áreksturs loftsteins eða
halastjörnu af þeirri stærð sem líklegt er að hafi orðið á mörkum krítar- og tertíertímabilanna.
Hitaferillinn er meðalyfirborðshiti fyrir jörðina alla.
skeljum og kalkseti að mikil hitasveifla
varð við mörkin, þar sem fyrst kólnar
snögglega en síðan fylgir mildari tíð (12.
mynd). í öðru lagi sýna steingervingar
plantna og einnig dreifing plöntutegunda,
um og rétt eftir mörk krítar og tertíers,
snögga en marktæka kólnun (Spicer
1989).
Þau efni sem berast upp í lofthjúpinn
falla þó aftur til jarðar fyrr eða síðar. í
þessu tilfelli er um tvennt að ræða,
sýruregn eða skolun brennisteinssýru-
úðans úr heiðhvolfinu og ef til vill
alkalískt regn þegar brennt kalk eða
kalsíum frá uppgufun gifsins fellur aftur
til jarðar. Áhrif þessa regns voru senni-
lega veruleg, þar sem um mikið magn af
úða og sýru var að ræða. Tölur okkar um
útgufun af brennisteinsgasi við árekstur-
inn í Yukatán benda til þess að um 1016
til 1017 mól af brennisteinssýru ættu að
falla til jarðar. Þetta er nægilegt magn til
að lækka sýrustig (pH) í yfirborðslagi
hafsins (niður á 70 m dýpi) um meira en
eitt stig. Tilraunir sýna að flestar lífverur
í yfirborðslagi sjávar þola lækkun
sýrustigs um aðeins 1/4 til 1/2 stig, áður
en sjórinn verður of súr og þær deyja út.
Er þetta ef til vill skýringin á gjöreyðingu
götunga og annarra svifdýra sem lifðu í
yfirborðslagi sjávar við lok krítar-
tímabilsins?
Helsti lærdómur sem draga má af rann-
sóknum okkar á glerinu frá Haítí er að
59