Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 111

legar. I ljós kemur að hitamælingamar og
mat á hitafari, bæði á Islandi og Englandi,
eru í góðu samræmi við það loftslag sem
lesa má úr grænlenskum ískjömum. Þess-
ar niðurstöður eru sýndar á 4. mynd. Þar
má til að mynda sjá að allar athuganimar
sýna hitaaukningu um miðja tuttugustu
öldina og einnig á fyrri hluta átjándu
aldar. Litla ísöldin, en svo er kulda-
tímabilið gjaman kallað sem hófst hér á
landi í lok miðalda og endaði við upphaf
tuttugustu aldarinnar, sést einnig vel í
samsætugögnum frá Grænlandi.
I ljósi ársmeðalhita, sem metinn hefur
verið út frá samsætumælingum á Græn-
landsís, er fróðlegt að skoða ýmsa sögu-
lega stórviðburði, t.d. landnám Islands.
Arið 865 kom Hrafna-Flóki til Islands
með fríðu föruneyti. Flóka veittist þó
vistin erfið og eftir að hið kalda og hrjúfa
veðurfar hafði svipt hann öllum búsmala
sínum, þegar eftir fyrstu vetursetuna, sneri
hann bitur í bragði til Noregs á ný og
kallaði eyjuna í norðri Island.
Það er einkar athyglisvert að þessi
frásögn Islendingasagna af afdrifum
Hrafna-Flóka er í fullu samræmi við
niðurstöður samsætumælinga á græn-
lenskum ískjömum. Af þeim sést glögg-
lega að þegar Hrafna-Flóki kom hingað
til lands var veðráttan köld (5. mynd).
Mælingamar sýna svo ekki verður um
villst að hann kom hingað eftir lang-
varandi tímabil með stöðugt versnandi
loftslagi. Á næstu árum snerist hins vegar
þróunin við og loftslag fór hlýnandi, enda
heppnaðist landnám Ingólfs Amarsonar á
íslandi einungis 10 árum eftir uppgjöf
Hrafna-Flóka. Ekki er ólíklegt að batnandi
veðurfar hafi átt drjúgan þátt í velgengni
Ingólfs og þeirra sem í kjölfar hans sigldu.
Um 100 árum síðar fann Eiríkur rauði
annað land vestan Islands. Gróðursæld
landsins leiddi víkinginn til að nefna það
Grænland. En var suðurhluti Grænlands í
raun og veru svo gróðursæll að landið
nýfundna verðskuldaði nafngift hins djarf-
huga sæfara? Sennilega. Samsætumæl-
ingar okkar benda til að um það leyti sem
Eirík rauða bar að ströndum Grænlands
hafi loftslag verið milt í nærfellt 100 ár.
Því er líklegt að þar sem víkinginn rauða
bar að Grænlandi hafi land verið grænt
og grösugt og því í raun og sann verð-
skuldað nafnið. Það er því ekki útilokað
að hinar öru loftslagssveiflur hafi valdið
breytingum á hitastigi, sem gerðu að
verkum að þótt land væri hrjóstrugt og
gróðursnautt þegar Hrafna-Flóka bar að
íslandi var það liins vegar sæmilega
loðið af sprettu er Eirík rauða bar að
Grænlandi. Hvort tveggja landið bar því
nafn með rentu miðað við hitafar ná-
kvæmlega á þeim tíma er fyrrnefnda
garpa bar að.
Fleiri sögulega atburði má nefna þar
sem samsætumælingar sýna róttækar
breytingar á veðurfari, sem skýra breyt-
ingar á búsetu. Vestribyggð á Grænlandi
lagðist þannig í eyði, eins og þekkt er, á
fyrri hluta fjórtandu aldar. Nákvæmar
mælingar á samsætum sýna að urn svipað
leyti og mannauðn verður stendur yfir
langvarandi kuldakast. Það er ekki fráleitt
að álykta sem svo að langt fimbulskeið
hafi átt þátt í því að Vestribyggðin eydd-
ist.
Einnig er ljóst samkvæmt íslenskum
annálum að hafís varð mun algengari við
strendur landsins eftir 1200 og mestur frá
1600 til 1900. Árið 1695 gerðist þannig
sá fáheyrði atburður að ísinn umkringdi
ísland og náði að auki hálfa leið til
Færeyja. Sagnir eru einnig um að á þess-
um árum hafi ána Thames í Englandi lagt.
Annálar skýra þannig frá því að árið 1684
hafi árísinn verið svo mikill og lang-
varandi að íbúar Lundúna settu upp mark-
aði úti á ísilagðri ánni. Þetta kalda tímabil
kemur afar greinilega fram í samsætustyrk
jökulíss frá Grænlandi, sem sýnir með
skemmtilegum hætti hversu náin sam-
svörun er með mælingum okkar á jökul-
ísnum og frásögnum annála.