Náttúrufræðingurinn - 1993, Blaðsíða 97

13. mynd. Séð upp til Gullfossgljúfra. í forgrunninum er hnullunga- og malartunga mjög gróf
í kornið, sérstaklega næst gljúfrunum. Þarna liggur grófasti hlutinn af því sem grófst við
myndun gljúfranna. An upstream view of the Gullfoss canyon. In the foreground is an alluvial
deposition of very coarse gravel and cobbles, especially nearest to the canyon. This is tlie
coarsest part ofthe material eroded when the canyon formed. Ljósm. photo Haukur Tómasson.
jarðvegssniðum teknum á nokkrum
stöðum uppi á gljúfurbörmum og á
stöllum í gljúfrinu. Þarna eru fems konar
jarðvegssnið. í fyrsta lagi eru snið tekin
nokkuð frá gljúfurbarmi austan ár. Þau ná
niður á flóðmöl og sýna háan aldur,
töluvert eldri en öskulagið H-5 sem er
milli 6000 og 7000 ára gamalt. í annan
stað finnur hann á gljúfurbarmi austan ár
jarðvegssnið sem enda á klöpp og ná
aðeins niður fyrir H-4, sem er um 4000
ára. Á háa stallinum að vestanverðu em
öskulög yngri en öskulagið frá Heklu-
gosinu árið 1300. Loks er jarðvegur á
stöllum í gljúfrinu frá síðustu öld.
Þessi mynd lýsir þversniði gljúfranna
en ekki langsniði þeirra. í þversniðinu eru
mismunandi skilyrði til jarðvegsmyndun-
ar. Best eru þau austan ár á flóðsetunum.
Þar hefur gróður fest rætur strax að
loknum hlaupunum og jarðvegur mynd-
ast. Á klöppunum við gljúfurbarminn
festir ekki gróður og jarðvegur myndast
þar seint eða ekki. Þessi svæði em nú að
mestu leyti örfoka vegna uppblásturs á
seinustu öldum. Elsti jarðvegur á Stall-
inum að vestan myndaðist eftir árið 1300.
Þarna er líklegast að uppblástur hafi átt
sér stað á öldunum eftir landnám og síðan
farið að gróa upp aftur eftir siðaskipti. Á
stöllunum í gljúfrinu rennur sennilega
vatn yfir í aftakavexti og getur þess vegna
öðru hverju hreinsað burtu þann jarðveg
sem þar myndast.
Þorleifur gerir ráð fyrir að gljúfrið hafi
lengst um 30 cm á ári að meðaltali allan
nútíma, og síst minna á síðustu öldum en
hinum fyrri. Þessi hraði mundi gera um