Fréttablaðið - 13.06.2009, Qupperneq 22

22 13. júní 2009 LAUGARDAGUR
UMRÆÐAN
Björn Þorláksson skrifar um
spillingu
Við lifum öll í spilltum heimi
sem gefur engum grið,
þar sem samvizka er engin til
og lítil von um frið.
Svo ortu Óðmenn í kringum 1970 og nú fjörutíu árum síðar virð-
ast tök spillingarinnar vera fast-
ari í íslensku þjóðlífi en nokkru
sinni. Tími þjóðaruppgjörs er
enda framundan, efnahagsleg og
réttarfarsleg ögurstund vofir yfir
okkur, þar sem Icesave-málið fyll-
ir okkur hvað mestum áhyggjum.
Ýmsir fárast yfir óbilgirni Breta
og Hollendinga en þótt það sé
ömurlegt afspurnar þá ættu hinir
sömu kannski að hafa í huga að það
eru ekki Bretar sem eru glæpa-
mennirnir í málinu, það er ekki
glæpur að kunna að gera góðan
samning við taugaveiklaða smá-
þjóð – nei , það erum við Íslending-
arnir sem erum glæpamennirnir
og við höfum lengi tíðkað glæpa-
mennsku. Við skulum ekki þykjast
skinheilög í þeim efnum.
Sú er ein ástæða þess að höf-
uðglæpamennirnir, útrásarvík-
ingarnir íslensku, hafa fengið
silkimeðferð hjá íslenskum yfir-
völdum frá fyrstu stundu í stað
þess að komið væri fram við þá af
fullri hörku eins og eðlilegt hefði
verið. Hvers vegna var ekki hjólað
í þá? Kannski vegna þess að allir
til þess bærir Íslendingar, ráða-
menn ekki síður en aðrir, eru sjálf-
ir bófar og bófar koma fram við
aðra bófa eins og þeir vilja sjálfir
láta koma fram við sig ef upp um
þá kemst í einu svindli eða öðru.
Gleymum því ekki að hér hefur
verið þjóðaríþrótt að svíkja kerf-
ið, spæla ríkið, skara eld að eigin
köku og fjölskyldunnar –
skítt með alla hina. Hér
hefur ríkið alltaf verið í
hlutverki óvinarins, ein-
hverra hluta vegna, og
sú er kannski ein helsta
ástæða þess að svo fór
sem fór. Að allt hrundi
um síðir.
Á Íslandi kenna feður
sonum sínum og dætrum
að svíkja undan skatti. Í
Skandinavíu neyðast embættis-
menn til að segja af sér ef þeir
borga barnapíunni svart.
Á Íslandi segja þeir sem til
þekkja að lögin um fæðingaror-
lofssjóð séu þverbrotin. Að þar
vinni margir orlofsþegar án þess
að gefa tekjur sínar upp, á sama
tíma og þeir þiggja ríkisorlof-
ið eins og þeim sé „borgað fyrir
það“.
Þá eru gildar vísbendingar um
að nýleg löggjöf um atvinnuleys-
isbætur sé gróflega misnotuð og
mætti svo lengi telja.
Andartaks skammtíma ávinn-
ingur íslenska einherjans hefur
alltaf verið metinn mikilvæg-
ari en langtíma þjóðarheill. Þess
vegna hrundu bankarnir. Þess
vegna sitjum við uppi með Icesa-
ve. Þess vegna er íslenska þjóðar-
skútan að sökkva í fen spillingar
og glæpa – ekki ósvipað og hjá
Rómverjum til forna. Munurinn
er helstur sá að hér stunda menn
glæpi sína í leiðindaveðri en á
Ítalíu ekki. Hvorki nú né þá. Og
þess vegna gleðjast sum okkar
vegna Icesave þrátt fyrir allar
skuggahliðarnar. Sum okkar
gleðjast vegna þess að illu hefur
verið á frest skotið. Í heil sjö ár.
Sem er eilífð fyrir þann sem hugs-
ar bara um verk dagsins í dag en
hirðir ekki um afleiðingarnar.
Allt frá þeim tíma sem norsk-
ir afbrotamenn námu land hér
á níundu öldinni er ljóst
að sakamannablóð hefur
runnið í æðum Íslend-
inga. Það skýrir að hluta
til sérstaka aðdáun þjóð-
arinnar á vígum og vík-
ingum. Þá hafa útlagar –
útilegumenn – alltaf notið
sérstakrar virðingar hér
á landi.
Íslendingar hafa aldrei
verið prinsippmenn. Þeir
eru tækifærissinnar sem láta
fyrri skuldbindingar sínar lönd og
leið ef þeim birtist nýtt tækifæri.
Glöggt dæmi um það er sá skuggi
sem hvílir á stofnun lýðveldisins
árið 1944, þegar við unnum „frels-
issigur“ með því að sparka í Dani
liggjandi.
Nú blasir við að næstu áratugi
verða Íslendingar að finna sér
aðra tómstundaiðju en þá að safna
peningum eða eyða þeim. Kannski
væri vit í að nota þann tíma sem
annars hefði farið í það til að grípa
ekki bara í spil með börnunum
okkar og kynnast þeim lítillega
heldur stofna í leiðinni til siðbótar
þar sem heiðarleikinn verður end-
urreistur. Óvarlegt er að krefj-
ast þess að stjórnmálamennirn-
ir okkar eða viðskiptamennirnir
fari fremstir í flokki hinna heið-
arlegu. Siðbótin verður að byrja
innan veggja heimilanna.
Við þurfum að hætta að svíkja
undan skatti, við þurfum að hætta
að ljúga, pretta og stela. Það mun
taka tíma að lyfta nýjum gildum
á loft en því fyrr sem við byrjum
þá vinnu því betra. Það er eftir
nokkru að slægjast fyrir okkur
öll, því það hefur komið á daginn
að óheiðarleiki leiðir til hruns og
hörmunga. Það ætti okkur að vera
ljóst nú í eitt skipti fyrir öll.
Höfundur er blaðamaður
og rithöfundur.
Í spilltum heimi
UMRÆÐAN
Sunna Magnúsdóttir, Nanna
Kristín Tryggvadóttir og Kristj-
án Valgeir Þórarinsson skrifa
um kjör námsmanna
Við stöndum í dag frammi fyrir
miklum breytingum á íslensku
samfélagi. Niðurskurðarhníf-
urinn er uppi sem og almenn-
ar hækkanir á neysluvörum.
Atvinnulausum fer fjölgandi og
má leiða að því líkur að marg-
ir hyggi á nám þar sem ekki er
næga atvinnu að hafa en nú þegar
stunda tæplega tuttugu þúsund
manns háskólanám.
Í dag eru atvinnuleysisbæt-
ur 149.523 krónur á mánuði.
Hámarksframfærsla til náms-
manna er aftur á móti 100.600
krónur á mánuði. Gagnlegt væri
að fá útreikninga á því hvern-
ig námsmaður á leigumarkaði á
að geta lifað af á þessum náms-
lánum. Hvernig stendur á því að
framfærslulán námsmanna eru
lægri en lágmarksatvinnuleys-
isbætur? Er markmiðið að hvetja
einstaklinga til að fara á atvinnu-
leysisbætur í stað þess að fara í
frekara nám?
Vonandi gera sér allir grein
fyrir að öflugt menntakerfi er
fjárfesting samfélagsins í ung-
viði landsins, sem skapar sam-
félaginu auð í framtíðinni, eða
eins og sakir standa, borgar til
baka skuldir Íslands um ókom-
in ár. Það er nefnilega þannig
að sú kynslóð sem mun borga
til baka skuldir íslensku þjóðar-
innar er nú við nám eða stefnir á
nám. Hvernig ætlum við að koma
okkur út úr þessum erfiðleikum,
ef fólk hefur ekki lengur efni á að
stunda nám?
Það hefur sjaldan verið jafn
brýnt að Lánasjóður íslenskra
námsmanna standi undir sínu
hlutverki, það er að tryggja
íslenskum námsmönnum tæki-
færi til að stunda nám án tillits
til efnahags. Námslán eru verð-
tryggð og því endurgreidd með
verðbótum þegar námi er lokið.
Atvinnuleysisbætur eru beinn
kostnaður ríkisins, sem það fær
að litlu eða engu leyti til baka.
Það segir sig sjálft að það er betra
að fólk mennti sig en að það sitji
heima án atvinnu. Það hlýtur því
að liggja í augum uppi að bæta
þarf kjör námsmanna en ekki
skerða þau.
Í viðtali við Katrínu Jakobsdótt-
ur menntamálaráðherra 9. júní
kom fram að hægt væri að skoða
þann möguleika að flytja fjár-
muni frá atvinnuleysistrygging-
arsjóði yfir til LÍN. Þetta er ein
af mörgum mögulegum tilfærsl-
um í kerfinu til að bæta stöðu LÍN
og þar með kjör námsmanna. Við
fögnum þessari tillögu mennta-
málaráðherra sem skrefi í rétta
átt, en betur má ef duga skal.
Nú er tækifæri til að endur-
skoða lánasjóðsmálin með þarf-
ir lánþega og heildarhagsmuni
þjóðarinnar að leiðarljósi. Við
leggjum áherslu á góða og nána
samvinnu yfirvalda við stúd-
entahreyfingarnar. Þannig næst
góður árangur til framtíðar sem
styrkir endurreisn landsins, í stað
skammtímasparnaðar í mennta-
kerfinu sem hvetur fólk til að
sækja um atvinnuleysisbætur
frekar en að leita sér menntun-
ar.
Við spyrjum því, hvað ætlar
nýja ríkisstjórnin að gera fyrir
námsmenn?
Sunna er formaður, Nanna Krist-
ín varaformaður og Kristján Val-
geir gjaldkeri Stúdentafélags
Háskólans í Reykjavík.
Bætur betri en nám?
BJÖRN
ÞORLÁKSSON
Blöndustöð
Dimmir
hratt
á drauga-
slóð
Nánari upplýsingar um opnunartíma og sýningar í stöðvum í sumar eru
á www.landsvirkjun.is og í síma 515 9000.
Sýning myndlistarmannsins BASKA um örlög Reynistaðarbræðra
og dulúð hálendisins verður opnuð laugardaginn 13. júní kl. 14.
Hálendiskórinn undir stjórn Sólveigar S. Einarsdóttur syngur við
opnunina.
Verið velkomin. Opið alla eftirmiðdaga í sumar.
P
IP
A
R
•
S
ÍA
•
9
10
23