Samvinnan - 01.01.1949, Blaðsíða 2

Þegar sandstormana lægir
SÍÐUSTU mánuðina hefur verið hljótt um
skiptingu innflutningsins í milli einka-
fyrirtækja og samvinnufélaga í blaðakosti
landsmanna. En því meira hefur verið rætt
um skattgreiðslur samvinnufélaga. Moldviðr-
ið, sem búið er að þyrla upp um skattgreiðsl-
ur samvinnufélaga, hefur gjörsamlega hulið
sýnum innflutningsfyrirkomulagið, a. m. k.
augum þeirra, sem helzt fræðast um þjóð-
mál af lestri dagblaðanna. Vel má vera, að
það hafi verið með ráði gert, að þyrla upp
sandstorminum í skattamálunum einmitt á
því augnabliki, er umræðurnar um innflutn-
ingsmálin fóru að verða óþægilegar fyrir
málsvara forréttindanna. En slíkir gerfistorm-
ar ganga yfir. Af umræðunum um skatta-
málin hefur það komið berlega í ljós, að
flokkur manna í landinu vill hefta félags-
frelsi þegnanna með því að fyrirbyggja með
skattaálögum ríkisvaldsins, að hagkvæmt geti
verið fyrir óbreytta borgara að taka höndum
saman um verzlunina og starfrækja eigin
verzlunarbúðir. Eitt af málgögnum einka-
hagsmunanna hefur berlega sagt, að réttmætt
sé að skattleggja innstæður kaupfélags-
manna sem þær væru gróði hluthafa i hluca-
félagi. Með öðrum orðum: Ríkisvaldið á að
heimta sama skatt af endurgreiðslu kaup-
félaga til félagsmanna sinna (af fé, er þeir
hafa lagt inn til vörukaupa og þegar greitt
skatt af sem einstaklingar) og af gróða pen-
ingamanna af því hlutafé, sem þeir vilja
ávaxta í hlutafélögum. Óbreyttir borgarar
skilja mæta vel, að hverjum er þarna verið
að vega, og þessi sókn til framdráttar tvö-
földum skatti á tekjur almennings hefur
ekki átt vinsældum né fylgi að fagna, enda
fjarar hún óðum út. Hún mun aðeins reyn-
ast stundaráhlaup til varnar forréttindakerf-
inu í innflutningsmálunum. Tekizt hefur að
seinka umræðunum um endurbætur inn-
flutningsverzlunarinnar með þessum hætti,
en fráleitt mun það takast að kveða þær
niður. Þær verða aldrei kveðnar niður, fyir
en fullt jafnrétti er fengið og þegnar þjóð-
félagsins ráða því með verzlunarvali sínu,
hvaða aðilar frá leyfisbréf ríkisvaldsins til
þess að annast nauðsynjavörukaup fyrir þegn-
ana á erlendum mörkuðum.
AÐ má furðulegt kallast, að opinberlega
hefur aldrei verið gerð grein fyrir þvf af
hálfu ríkisvaldsins, eftir hvaða reglum inn-
flutningsleyfi eru nú veitt. Slík leynd er að
sjálfsögðu helzt til þess fallin að auka tor-
tryggni og skjóta fótum undir þann grun,
að þeir, sem þessum málum ráða, hafi ein-
hverju að leyna. Hér skal enginn dómur
á það lagður, hvort svo sé eða ekki, en í
lýðfrjálsu landi á það sannarlega ekki að vera
einkamál embættismanna ríkisins, hversu
þessum málum er stjórnað, heldur á fólkið
í landinu að vita um þær meginreglur, sem
farið er eftir. Á það skortir mjög hér á
landi, og er nauðsyn að bæta úr því. Sam-
vinnumenn hafa hvað eftir annað, með
fundarsamþykktum og rökstuddum álits-
gerðum, bent á, að hlutur samvinnufélag-
anna í innflutningsverzlun margra vöruteg-
unda sé ekki í samræmi við þáttöku lands-
manna í samvinnuhreyfingunni og verzlun
samvinnufélaganna með þær vörur, sem ekki
eru háðar kvótaskiptingu ríkisvaldsins. T. d.
flytja samvinnumenn inn meginhlutann af
kornvörum þeim, er landsmenn nota, en af
ýmsum öðrum vörutegundum, t. d. vefnaðar-
vörum, mjög lítið, vegna þess, að ríkisvaldið
ræður þar skiptingunni. Málsvarar einkahags-
munanna telja þetta enga sönnun og enga
ástæðu þar fyrir að breyta neinu um inn-
flutningsfyrirkomulagið. í þessu sambandi
er fróðlegt að skyggnast um í verzlunarmál-
um nágrannaþjóðanna og sjá, hversu þær
skipa þessum málum.
IBRETLANDI hafa gilt innflutningskvót-
ar, sem upphaflega voru sniðnir eftir inn-
flutningsmagni fyrirtækja á árunum fyrir
stríðið, svo sem hér hefur tíðkazt. En Bretar
hafa ekki ríghaldið í þessa kvóta, heldur hafa
þeir breytt þeim í samræmi við vilja fólks-
ins í landinu. Með aukinni þátttöku almenn-
ings í samvinnufélögunum, hefur brezka
rlkisstjórnin talið sanngjarnt að auka þátt
samvinnumanna í innflutningsverzluninni.
Hér skulu nefnd dæmi þessu til sönnunar:
í frjálsri samkeppni við kaupmenn og
einkafyrirtæki hafa brezku kaupfélögin
nú með höndum 15—25% af sölu verzl-
ana í helztu matvörutegundum. Nýlega
var bent á það í brezka þinginu, að sam-
vinnufélögunum væri ekki ætlaður nerna
4% kvóti af innflutningi nokkurra mat-
vörutegunda. Matvælaráðherrann viður-
kenndi að þetta væri óréttlátt, og var
síðan ákveðið að auka kvóta kaupfélag-
anna upp í 11% af innflutningi þess-
ara matvörutegunda, og breytingin tal-
in byrjunar-leiðrétting. Brezku kaupfé-
lögin selja 20% af þeim sykri, sem brezk-
ur almenningur notar, og 25% af brauði.
Á grundvelli gamals kvótaskipulags-
hlutu brauðgerðir samvinnumanna að-
eins 10% af sykri þeim, sem veittur er
til kökugerðar. Það var viðurkennt af
málsvörum ríkisvaldisns, að þetta væri
óeðlilegt, og nú um áramótin var þessi
kvóti aukinn upp í 22i/2%. Fleiri dæmi
þessu lík mætti nefna. Brezka stjórnin
telur sanngjarnt og eðlilegt, að þátttaka
almennings í samvinnuverzluninni og
sala kaupfélaganna í helztu nauðsynja-
vörum, sé sá mælikvarði, sem kvótaskipu-
lagið verður að hlýta.
HÉR lieima virðist málið horfa öðruvísi
við. Því er neitað hér, að þótt kaupfélög-
in flytji inn og selji mikinn meirihluta þess
magns, sem heimilin í landinu nota af einni
nauðsynjavörutegund, sé jafn réttmætt að
þau flytji inn hlutfallslega jafn mikið af ann-
arri nauðsynjavörutegund. Þannig er þessu
farið með matvörurnar og vefnaðarvörurnar.
Það er vafalaust, að það er ekki leitin að
réttlætinu og sannleikanum, sem þessu veld-
ur, heldur eru önnur sjónarmið þar þyngri
á vogarskálinni. íslendingar mega margt
læra af Bretum um sanngirni, hófsemd og
réttlæti í skiptum ríkisvaldsins við þegnana.
Ekki sízt, að það, sem rétt er og sann-
gjarnt, skuli hverju sinni verða ofan á, hvort
sem það kemur við kaun einstakra manna
og stétta eða ekki. Þannig verður opinbert
líf hverrar þjóðar hafið upp yfir klíku- og
kunningsskap, og með þeim hætti læra þegn-
arnir bezt að meta opinberar ráðstafanir og
hlýta þeim. Naumast mun um það deilt, að
nokkur nauðsyn sé á endurbótum á þeim
vettvangi hér hjá okkur, og hentara væri
fyrir alla, að leyndarhulunni væri svipt til
fulls frá innflutnings- og verzlunarmálunum
og þjóðin vissi gjörla, hvaða sjónarmið ráða
þar hverju sinni.
Er það rangt hér, sem brezkir stjórnmála-
menn telja réttmætt í sínu heimalandi? ís-
lenzkur almenningur mun efast stórlega um,
að svo sé.
í STUTTU MÁLI
Frœðslustarfsemi iðnnema.
Undanfarna vetur hefir fulltrúaráð iðn-
nemafélaganna í Reykjavík og Hafnarfirði
gengizt fyrir málfundum félagsmanna sinna
um ýms dægurmál o. fl. Þótt þetta hafi vafa-
laust orðið til fróðleiks og skemmtunar, auk
nytsemi talæfinganna, fannst stjórn fulltrúa-
ráðsins þó ekki nást sá árangur með raun-
hæfa fræðslu, sem hún óskar.
í haust var þvl breytt um tilhögun og sá
háttur upp tekinn, að fá sérstaka fyrirlesara
(Framhald á bls. 22.)
SIMVINNM
Útgefandi:
Samband íslenzkra
samvinnufélaga
Ritstjóri:
Haukur Snorrason
Afgreiðsla:
Hafnar»træti 87,
Akureyri. Sími 166
Prentverk
Odds Björnssonar
Kemur út einu
sinni í mánuði
Argangurinn kostar
kr. 15.00
43. árg. 1. hefti
Jan.
1949
2