Samvinnan - 01.01.1949, Blaðsíða 10

ÞaÖ er gnótt af hollum og
Ijúffengum fœÖutegundum
á Íslandi
Þriðja og síðasta grein dr. med.
Skúla Guðjónssonar prófessors:
Manneldið
og menning þjóðarinnar
EGAR EG kom heim eftir síðasta
stríð bjóst eg við miklum breyt-
ingum á mörgu hér fyrir áhrif frá setu-
liði og vegna viðskipta íslendinga við
Vesturheim.
Þessar breytingar voru þó miklu
minni en eg hafði búizt við, nema á
einu sviði — mataræðinu. Það hafði að
ýmsu leyti gjörbreytzt og ber eg það
þá helzt saman við það sem var, þegar
eg fluttist að heiman — 1922.
Enn eru þó hlutföllin, milli næring-
arefnaflokkanna líkamlega lík. Og það
er reynsla um allan heim.að menn eru
í engu eins íhaldssamir og í samsetn-
ingu fæðunnar. Kjötætur verða aldrei
jurtaætur, eða grasbítir kjötætur, og
slíkt liggur meira að segja í ættum og
er arfgengt eins og háralitur og holda-
far.
Aðalbreytingarnar virðast mér vera
þessar:
Saltkjöt og saltfiskur er að hverfa úr
mataræðinu. í stað þess er komið fryst
kjöt og fiskur.
Skyrgerð er að leggjast niður í sveit-
um. Mjólkurbúin soga til sín alla
mjólk og bændur fá stundum skvr í
staðinn.
Kartöfluneyzla hefur líklega aukizt
nokkuð, skyrneyzla helzt líklega
óbreytt og notkun á sætu brauði virð-
ist heldur fara í vöxt.
Mestallt mjöl, sem inn flytzt, er víst
mjög sigtað og langt frá því að vera
heilkorns-mjöl. Á þetta sérstaklega við
hvéitið.
Grænmetisát hefur aukizt lítið eitt,
en er enn svo takmarkað, að næringar-
fræðilega séð gætir þess lítið í fæðu al-
mennings.
Ein og ein tómata úr gróðurhúsi
eða gúrkusneið endrum og eins hefur
litla þýðingu, nema til augnagamans
og smekkbætis, en slíku má auðvitað
heldur ekki gleyma.
Kálmeti er á flestum tímum árs,
mjög sjaldgæft meðal almennings. En
rófur eru líklega töluvert tíðari í mat
nú en áður, og er það framför. Rófur
eru svo auðugar af C-vitamini, að er-
lendis köllum við þær „sítrónur Norð-
urlanda“.
Gamli maturinn er alveg að hverfa,
hangikjötið, sviðin, lundabaggarnir,
bringukollar, magálar, hákarl, allt er
þetta nú varla til, nema í huga og
minnum þeirra, sem enn langar í bita.
Menn tala um þessar kræsingar, og
það kemur vatn í munninn á þeim, en
maturinn er oft ófáanlegur og að
minnsta kosti ákaflega dýr. Og það er
eitt merki um, hve sjaldgæfar þessar
matartegundir eru, að þær fást nú að-
allega eða eingöngu í fínustu umbúð-
um fyrir okurverð í kræsinjjabúðum
höfuðborgarinnar.
Og slátrið súra og lifrarpylsan, sem
voru ein aðalfæðutgundir íslendinga
áður fyrr, eru alveg að hverla úr fæðu
almennings.
Hvað er gert við allt blóðið úr
skepnunum? Þið eruð þó líklega ekki
farin að hella því niður?
I stað þess gamla er alls konar nýr
matur nú borinn á borð fyrir íslend-
inga.
Gætir hér mjög niðursoðins matar
og iðnaðarmatar alls konar.
G SÁ FYRRA konu lengst framan
P1 úr sveit standa við búðardisk í
kaupfélagi norður í landi og vera að
kaupa niðursoðnar fiskibollur. Rétt
fyrir neðan búðina stendur frystihús
og fiskflökunarstöð allstór. Þar lágu
hrúgur miklar af þunnilduin og haus-
um af stórþorski, glænýjum og nýflök-
uðum. Enginn hirti þetta nema nær-
göngulir máfarnir, en hver mátti þó
taka ókeypis eins mikið og hann vildi.
Þegar hrúgan var farin að úldna og
maðka var henni mokað í sjóinn. En
þunnildin eru langsamlega næringar-
mesti hluti fisksins og mikill matur í
hausunum.
Er þetta dæmi um manneldis-pólitík
íslendinga? hugsaði eg.
Matreiðsla virðist mér hafa breytzt
töluvert og er það oft afleiðing þess að
nýjar geymlsuaðferðir eru notaðar og
nýjar vörutegundir. Gamlai matarteg-
undir eru líklega matreiddar líkt og
áður.
Það verður ekki hjá því farið, að
matreið,slubækurnar, og þá líklega
svipuð matreiðslukennsla í húsmæðra-
10