Samvinnan - 01.01.1949, Blaðsíða 27

UM VILLU, FJARSKYNJUN OG
PÓLSTJÖRNUNA
(Framhald af bls. 19.)
brún. Tjald okkar stóð kvos lítilli á
gilbarminum, einmitt þar, sem gljúfr-
in voru einna hrikðalegust (í hér um
bil 50 metra fjarlægð).
Af þessum dæmum, sem nú eru tal-
in, sést, að ratvísi er eiginleiki, sem
utanaðkomandi áhrif geta truflað og
jafnvel eyðilagt. Þessi eiginleiki þarfn-
ast þjálfunar, eins og allar íþróttir.
Jafnvel mestu ratar geta ferðast eftir
áttavitum og radar-tækjum, en þessi
tæki geta bilað. Og hvað þá, ferða-
maður íóður?
O
Fyrr á öldurn hefur þessi íþrótt
verið iðkuð, til dæmis meðal Hrafn-
istumanna og annarra sjófaranda.
Malayar þekktu íþróttina einnig.
Vafalaust eru til fleiri en ein aðferð
,ií ratvísi, en eg hygg, að norrænir
menn hafi stuðst við Pólstjörnuna;
það er fleira, sem bendir á það en
stjörnumerki þau, er eg gat um í upp-
hafi, t. d. lega jarðaröxulsins og mið-
flóttaaflið. Jafnvægis leitum við með
því að finna hinn fasta punkt. Bezt
er að punktarnir séu fleiri en einn,
stefnipunktur og prófunarpunktur.
Lausn Jressa vandamáls mun fundin
verða með flatarmálsfræðinni og
stjörnufræðinni (geimfræðinni) og að-
stoð talnavísinda.
Öxulpunktur norðursins er Pól-
stjarnan — leiðarstjarnan — vísipunkt-
ur dísanna þriggja: Freyju, Ardvísura
og Marayana. Þar leitar ratvásin jafn-
vægis, en jafnframt er önnur íþrótt
nauðsynleg til árangurs, stillilögmál-
ið, og eru þær íþróttir grundvöllur
allra aþrótta andans. Við erum bæði
af þessum heimi, og svo öðrum heimi
(eg tel hann ekki í stigum). Hina
stuttu áfanga hér á jörðinni ákvörð-
um við með leiðarstjörnu vorri í
geimnum.
Vdsindin eru heldur tómlát um þessi
mál, fara þar troðnar slóðir.
í STÆÐA er til að ætla, að hið
vélræna kapphlaup uppfinninga-
æðisins eigi eftir að eyðileggja ýmsa
beztu eiginleika mannkynsins og deyfa
skynfærin. Sjón, heyrn, þefvísi og rat-
vísi eru í bráðri hættu, við leggjum
ekki við eyrun, nema öskrað sé í gjall-
arhorn jarmandi jassibylja eða ófyrir-
leitinn áróður, lítum ekki við, nema
fyrirsagnir og auglýsingar séu með
nokkurra þumlunga bókstöfum, eða
að „listaverkin" séu hrein vitfyrring
í formi og lit (eða þá án innihalds).
Við finnum ekki matarbragð, nema
með því að krydda matinn okkar til
óbóta, og drekkum svo sterka drykki,
að tíundi hver neytandi bíður þess
aldrei bætur. Fundin eru upp ný tæki
árlega til að kenna okkur að rata.
Þegar við, aumir borgarþrælar, er-
um litblindir, áttavilltir, örlagalausir
sólargapar — þá munum við tapa jafn-
væginu, eins og þeir gjöra, sem snúð
er í hring án afláts.
Það ætti að stöðva þessa Gróttu-
kvörn, áður en hún malar tortímingu,
,,upprætingu“ og háan hita við himin-
geima.
Til eru ennþá þjóðir, sem eigi hafa
„tapað ásjónunni“ — fólk, sem sér í
gegnum holt og hæðir og hefur fjar-
sýnisgáfur — ættkvíslir, sem geta tal-
azt við án loftskeyta, aldrei skeikar
um áttvissu eða hugboð. Væri ekki
ástæða til að leggja meiri rækt við
mannfólkið en vélarnar og tæknina?
Við ættum að standa vel að vígi nú
með að kenna lögmál geimsins og
efniseindanna; það verður að breyta
undirstöðunni. í stað þess að efla
tækni og hraða, leggjum við undir-
stöður mannræktar og lífshamingju.
Fin'num gulltöflur ásanna, án þess að
leysa Loka, Úlf og Miðgarðsorm, eða
fleyta Naglfari. ,
Egyptar hinir fornu þekktu fjarsýn,
stillilögmálið, ratvísi og fleiri mikil-
væg lögmál. Feril þeirra fræðaiðkana
rná rekja hingað til lands, fleiri kæmu
í leitirnar, ef hart væri eftir sótt og
vandlega leitað.
DULMÁL liins forna vísdóms er
enn iðkað og þekkt af fáum út-
völdum, en lokuð bók fyrir fjöldann.
Blómaaldir þeirra þjóða, sem hæst
ber í sögunni, voru grundvallaðar á
þessum fræðum, í spekinga höndum
fylgir þeim farsælt afl. Smáþjóðir hafa
þar venjulega valdið stökkbreyting-
um. Stærri þjóðirnar hafa heldur
byggt á efnisþróun, — gufuafli, raf-
magni, kjarnorku.
Hin andlegu íþróttafélög þyrftu að
fá raunhæfari svip. Þroska fólk í
skygnisgáfum, ratvísi, geimafræði,
flatarmálsfræði og talnafræði.
Arf eigum við að heimta í fornum
fræðum, og spámenn meðal vor
myndu eflast við betri vinnuskilyrði,
samúð og einingu.
Við gætum reist andlegar miðunar-
stöðvar, ekki síður en radio-vita.
Kennt ratvísi, eins og meðferð átt-
vita og dýptarmæla. Geimfræði, flatar-
málsfræði og reikningslist yrðu ekki
aukafög á þeim stöðvum.
Ekki má gleyma lyklinum að lög-
máli kjarnans — Pólstjörnunni.
Þrettándanum, 1949.
Guðm. Einarsson
frá Miðdal.
„VÁR GÁRD“
(Framhald af bls. 9.)
skólastjóra Vár gárds — en ekki hér —
nú. Honum er illa við hól.
Þótt á stóru sé stiklað hér að fram-
an, ætla ég, að athugull lesandi geti
orðið þess var, að vel er á málum hald-
ið í skólastjórninni, og finni nokkur
dæmi þess, að alt er með ráðum gert
og venjulega slegnar tvær eða fleiri
flugur í sama höggi. En verði þessa
ekki vart í greininni, er það auðvitað
mín sök en ekki Elldins, sem fyrir
löngu er þekktur og viðurkenndur fyr-
ir forystu- og skipulagshæfileika sína.
Harald Elldin rektor er afbragðs
kennari, undraverður mannþekkjari,
djarfur og frumlegur menntamaður,
fullur af sílifandi áhuga fyrir aukn-
um menningarmöguleikum almenn-
ings. En hann vill ekki gera meiri
þekkingu að neinni værðarvoð, held-
ur afli, sem knýr til starfs og dáða.
Elldin lætur til sín taka, þar sem hann
kemur nærri, enda snjall liöfundur og
manna bezt máli farinn — en raun-
liœfur fyrst og síðast.
Meginhluta æfi sinnar hefur Elldin
helgað samvinnuhreyfingunni dýr-
mæta krafta sína. Samt hefur honum
unnizt tími til þess að sinna öðrum
hugðarefnum, sem þó, ef nógu vel er
að gáð, eru af einni og sömu rót runn-
in. Árið 1920 var hann yngsti þing-
maður sænskra jafaðarmanna í ann-
ari deild Ríkisdagsins, þá innan við
þrítugt, en dró sig skömmu síðar í hlé
frá stjórnmálastörfum. Elldin varð
eftirmaður Rickard Sandlers, fyrrver-
andi utanríkisráðherra Svía, sem for-
seti Menningarsambands verkamanna
(A. B. F.) og hefur gegnt þeirri stöðu
27