Samvinnan - 01.03.1949, Blaðsíða 5

verðflokkar eru á skinnum. Ef veiði-
maður hefur verið svo heppinn að
ná í tófu, þá girnist hann mjög að
vita, í hvaða flokk kaupmanni þókn-
ast að setja skinnið. En hann hefur
úrslitavaldið í því máli. Fái veiði-
maður skinn sitt sett í fyrsta flokk, þá
ljómar hann af ánægju og þakkar kær-
lega fyrir sig. Og nú getur verzlunin
hafizt. Það er að segja, nú eru aurarn-
ir látnir á búðarborðið, og þá er ekki
til setunnar boðið, því að kuldinn í
búðinni er nístandi.
Utlendingar eiga bágt með að trúa
þessu, en sannleikur er það samt,
að í þessu kaldasta landi heims fyrir-
finnst ekki upphituð verzlunarbúð
(að undanskilinni einni í höfuðstaðn-
um, Godthaab, en fyrst á þessu ári).
Kuldinn nístir, og menn hafa ekki
heilsu til þess að prútta lengi við
verzlunarstjórann, heldur taka úr-
skurði hans umyrðalaust.
Sumar vörur þola ekki frost, og því
er ekki liægt að selja þær að vetrin-
um, þegar kaldast er. Þá er ómögu-
legt að ná sápunni úr tunnunni.
Stundum frýs sykurinn í stóra köggla,
og þess vegna getur verzlunin ekki
haft þær vörur á boðstólum, sem eru
þannig skapaðar, að þola ekki dálítið
frost.
í rauninni er búðin aðeins afhend-
ingarstaður fyrir hinar allra bráð-
nauðsynlegustu og óskemmtilegustu
lífsnauðsynjar. Ekkert, sem gleður
augað eða góminn, er að sjá þar, svo
að ekki sé nú talað um úrval, sem
viðskiptamennirnir geta handleikið!
Þarna er ekkert að hafa nema það,
sem verzlunin hefur mælt og vegið
eins og henni þykir bezt henta. Út-
stillingar þekkjast ekki. Og til hvers
væri svo sem að hafa fyrir slíku? Þarna
er ekkert til að kaupa nema það, sem
allir þekkja og hafa þekkt í mörg ár.
Viðskiptamennirnir geta til dæmis
valið um tvær tegundir dúka í klæðn-
að, önnur tegundin er fyrir karlmenn,
en hin fyrir konur, og úr því sauma
þær stakka. Þegar einn strangi er upp-
urinn, er annar tekinn niður, og mælt
af honum, unz hann er líka búinn.
Á þennan hátt hefur danska ríkið
rekið verzlun á Grænlandi í mörg ár,
en nokkrar úrbætur hafa nú nýlega
verið gerðar. Má þar til dæmis nefna
það, að eftirlitsmaður með verzlun-
inni liefur verið skipaður, og er hann
duglegur og áhugasamur maður, en
skipan hans er ekki lausnin og verður
Iteldur ekki lausnin.
Það, sem hér þarf, er, að fólkið
sjálft hafi áhuga fyrir verzluninni, og
ef einhver borgari setur upp verzlun
og selur ódýrari og betri vörur, þá á
hann að fá að gera það. Það er þjóð-
inni fyrir beztu.
Þetta er líka hugmynd Hedtofts
forsætisráðherra, og nú mun þessi
skipan komast á. Nú á hinn forni að-
skilnaður Grænlendinga og Dana að
hverfa. Fram að þessu hafa verið í
gildi sérstök hegningarlög fyrir hina
fyrrnefndu, og allt önnur lög fyrir
liina síðarnefndu. En því var ekki
hægt að halda áfram lengur. Nú voru
menn komnir að þeirri niðurstöðu,
að þegar Grænlendingur var settur í
stöðu á ábyrgð stjórnarinnar eða
kirkjunnar, þá hlyti hann jafnframt
að teljast undirgefinn hin dönsku
lög. En veiðimenn, fiskimenn og fjár-
menn, sem framleiða þær vörur, sem
halda lífinu í nýlendunni, stóðu á
lægri tröppu í lífinu. Fyrir þá gilda
enn í dag önnur lög, en þetta skipu-
lag á að hverfa með þessu ári. Nefnd
hefur nú verið skipuð til þess að
ákveða sömu lífskjör allra þeirra, sem
á Grænlandi búa, hvort sem þeir eru
Danir eða Grænlendingar. Og með
orðunum „sömu kjör“ er átt við sömu
laun fyrir sömu vinnu. En það hefur
nú verið öðruvísi fram að þessu.
Grænlenzkur verkamaður fékk sultar-
laun á danska vísu. Stundum hafa
grænlenzkir handverksmenn verið í
Danmörku og lært handverk sitt þar
og fengið réttindi sem fullgildir liand-
verksmenn. En þegar þessir menn
hafa kornið heirn til Grænlands, þá
eru þeim skömmtuð miklu lægri laun
en danskir stéttarbræður þeirra á
Grænlandi fá. Hið sama gildir um
verzlunarstjóra, grænlenzka presta og
venjulega daglaunamenn.
Nú er sagt, að Grænlendingar fái
svo margt ókeypis. Þeir greiði enga
beina skatta, og það er satt, en það
má líka benda á stóra óbeina skatta.
í hvert sinn sem veiðimaður eða fiski-
maður afhendir vöru sína til verzlun-
arinnar, eru 20% andvirðisins dregið
frá, og þetta fé fer til almennra sjóða,
sem standa undir útgjöldum, sem fólk
mundi gjarnan greiða sjálft, ef það
aðeins fengi sömu laun og sömu kjör
og annað fólk í veröldinni.
Og svo er sagt, að Grænlendingar
séu ekki eins duglegir og annað fólk.
Þetta er heimskuþvaður. Látið Græn-
lendinginn fá vöruúrval í verzlunina,
svo að það freisti hans að taka til
höndunum, safna aurum til þess að
geta keypt það, sem augað girnist, og
þá mun koma í ljós, hvað býr í græn-
lenzkum fiskimönnum, veiðimönnum
og fjárbændum.
En nú mun allt þetta brátt tilheyra
sögunni. Nú eru nýir tímar og nýjar
hugmyndir að renna upp yfir þessa
dönsku nýlendu. Nýr andi svífur þar
yfir vötnunum. Og þesi andi mun
fyrirliitta áhuga og starfsgleði íbúa,
sem einskis óska frekar en geta lifað
mannsæmandi lífi, rétt eins og fólk í
öðrum þjóðlöndum.
Og Grænland er stórt og dásamlegt
land eftir sem áður. Það er land hinna
djúpu fjarða, hraustu kajaksjómanna
og djörfu bjarndýraveiðimanna. Þang-
að munu ferðamenn sækja í framtíð-
inni í leit að ævintýrum og náttúru-
dýrð, sem ekki á sinn líka í veröld-
inni.
En áður en það verður, þarf að
segja rneira frá Grænlandi, og í næstu
heftum „Samvinnunnar" birtast grein-
ar, sem lýsa Grænlandi framtíðarinn-
ar, því að nú er nýr tími upp runn-
inn. Nú mun lífshamingjanþarnorður
frá verða meiri en áður var. Og fólkið
hefur á undanförnum árum greitt
stórar afborganir þessarar lífsham-
ingju framtíðarinnar með undirokun,
sem fyrst nú, á miðri tuttugustu öld-
inni, er að líða undir lok.
Önnur greinin í þessum greinaflokki
PETER FREUCHEN birtist í næsta
hefti og fjallar hún um grænlenzkan
veiðiskap og veiðimenn. — Þriðja
og síðasta greinin, sem væntanlega
mun birtast í maíheftinu fjallar um
sjósókn Grænlendmga og græn-
lenzka útgerð.
5