Samvinnan - 01.03.1949, Blaðsíða 8

félaganna. Glæða trúna á mátt sam-
takanna og hollustu hvers einstaklings
gagnvart félagi sínu. í því efni er afar
mikilsvert að geta haft áhrif á hina
ungu og uppvaxandi félagsmanna-
kynslóð.
Nú þegar þrotlaus og sefjandi áróð-
ur fyrir annarlegum þjóðmálastefn-
um berst stöðugt að eyrum manna,
á öldum ljósvakans, og óhemju blaða-
kosti er til þess varið, að lofa þeim
gulli og grænum skógum, sem taka
vilja trúna á þann boðskap, er það
rnikið menningarhlutverk, að vernda
menn frá því, að falla í fang þeirra
flokka, sem ekki veita alþjóð annað
en visin laufblöð og köngurlóarvefi
þegar til uppfyllingar á loforðunum
skal koma. Það er mikið hlutverk og
gott, að vinna að því í ræðu og riti,
og í hversdagsþjónustu hjá samvinnu-
félögunum, að gera almenningi, jafnt
félögum í samvinnufélögum og þeim,
sem ennþá standa utan þeirra, ljóst, að
samvinnustefnan er mannbótastefna,
þjóðbótastefna, sú félagsmálastefna,
sem líklegust er til þess, að geta skap-
að varanlegan frið á okkar hernaðar-
hrjáðu jörðu. Að hún er stefna, sem
gefa vill hverjum sitt, gefa hverjum
fuflan ávöxt verka sinna, gefa hverj-
um einstakling tækifæri til þess að
njóta hæfileika sinna. Að samvinnu-
stefnan geldur fylgjendum sínum
verkalaunin í skírum málmi en ekki
svikinni mynt.
Eitt af þeim hlutverkum, sem sam-
vinnufélögununr ber að rækja af alúð
á komandi árum, er að mynda söfn
valinna bóka um samvinnumál og
önnur félagsmál, þar sem slík söfn
eru ekki þegar fyrir hendi, en efla
sem mest þau sem þegar eru mynduð.
Fari sú starfsemi vel úr hendi er að
henni ómetanlegur styrkur fyrir sam-
vinnustefnuna. Fundahöld og fyrir-
lestrar um samvinnumál hljóta einn-
ig að verða snar þáttur í félagsmála-
starfsemi komandi ára. Kvikmynda-
sýningar í sambandi við þá starfsemi
geta vafalaust verið mikil hjálpar-
tæki.
Starfsmenn livers kaupfélags ættu
að hafa með sér félagsskap og taka
virkan þátt í félagsmálastarfseminni.
Hlutverk slíkra félaga mundi meðal
annars vera að gera starfsmönnun-
um sjálfum ljóst að til þess verður að
ætlast, að þeir noti hvert tækifæri,
sem býðst, t. d. við dagleg afgreiðslu-
störf, að vinna að gengi samvinnu-
stefnunnar og fræða menn um tilgang
hennar og eðli. Starfsmannafélögin
gætu síðan myndað samband sín á
milli ef henta þætti. Kynnisfarir milli
kaupfélaga og starfmannaskipti væru
mjög æskileg, enda er það málefni nú
komið á dagskrá hjá kaupfélögunum.
Eitt af því, sem samvinnufélögin
þurfa að vinna, og vinna áður en orð-
ið er um seinan, er að vernda frá
gleymsku og glötun ýmsar minjar frá
fyrstu starfsárum sínum. Elztu hús
samvinnufélaganna hljóta nú senn
að falla fyrir tímans tönn beinlínis,
eða verða að víkja fyrir kröfum hins
nýja tíma. Áður en þau verða jöfnuð
við jörðu virðist einboðið, að gerðar
verði ráðstafanir til þess, að af þeim
verði gerð líkön, sem auðvelt yrði
síðan að geyma í húsum þeim, sem
rísa rnundu á grunni hinna fyrstu
húsa.
Með nýjum tíma skapast allt af ný
viðhorf, ný verkefni, ný vandamál,
sem leysa þarf. Þegar samvinnufélögin
hafa leyst eitt verkefni bíður jafnan
annað úrlausnar. í því eru fólgnir
miklir og dýrmætir vaxtarmöguleikar
fyrir félögin. Hættan á að þau stein-
gervist í einhverju föstu óbreytanlegu
formi er hverfandi lítil vegna þess hve
þau eru nátengd lífi almennings.
Vafalaust mæta samvinnufélögun-
um miklir örðugleikar í nánustu
framtíð, ef dæma skal eftir þeim
blikum, sem nú eru á lofti í þjóðfé-
lagi okkar. Ymsir aðilar á þjóðmála-
sviðinu vilja sitja yfir hlut þeirra, líkt
og Guðmundur ríki yfir hlut bænda
á sinni tíð. Því til sönnunar þarf ekki
annað en að minna á skatta og útsvars-
álögur, veitingar innflutnings- og
gjaldeyrisleyfa o. s. frv. Öllum þeim
Möðruvallahöfðingjum, sem þannig
vilja setjast upp á búum okkar sam-
vinnumanna þurfum við að færa heim
sanninn, með því að sýna hina sterku
hönd samtakanna, líka og þegar Ó-
feigur í Skörðum sýndi hinum ríka
manni hnefa sinn forðum. Vel má
vera, að samvinnufélögin tapi ein-
hverjum orustum, sem háðar hljóta
að verða um þessi efni í náinni fram-
tíð, en þess er ég fullviss, að svo sem
sagt er um Englendinga, öndvegis-
þjóð lýðræðisins í heiminum, að þeir
tapi gjarnan orustum, en vinni þó
ætíð stríðin að lokum, svo muni einn-
ig íslenzku samvinnufélögin ganga
með lokasigurinn af hólmi í hinum
væntanlegu átökum.
Baráttan við verðbólguna í landinu
hlýtur að verða eitt af hinum erfið-
ustu viðfangsefnum samvinnufélag-
anna í framtíðinni. í sambandi við þá
baráttu væri vafalaust tímabært að
liefja skipulagða starfsemi til þess að
innræta þjóðinni hina fornu, en því
miður næstum gleymdu dyggð: spar-
semina. Ógætni og hirðuleysi í með-
ferð fjármuna keyrir nú svo úr hófi
að til þjóðarvoða horfir. Engin félags-
samtök í landinu virðast líklegri til
að beita sér fyrir stefnubreytingu í
þeim efnum, en einmitt kaupfélög-
in.
í þeirri baráttu og allri efnahags-
legri og menningarlegri starfsemi
sinni á komandi tímum, er samvinnu-
félögunum nauðsyn að muna fortíð
sína, sögu sína. Sérstaklega er höfuð-
nauðsyn að gera hinni uppvaxandi
kynslóð ljóst hvaða ástand ríkti í
landinu áður en félögin hófu starf
sitt. Hvaða störf hafa verið unnin og
hvaða fórnir þau störf hafa kostað.
Gleymist það, falli fortíðin í fyrnsku,
er hætt við að hinir yngri félagsmenn
fari að líta á félögin sem sjálfsagðan
lilut, jafnvel sér óviðkomandi, stofn-
un, sem sjálfsagt sé að lreimta sem
mest af, en gefa sem minnst á móti.
Nái slíkur hugsunarháttur að festa
rætur er alvarleg hætta á ferðum.
Mestu varðar jafnan að treysta vel
grunn þeirra bygginga, sem hátt skulu
rísa og lengi standa. Mesta nauðsyn
samvinnufélaganna er að glæða hinn
sanna samvinnuanda meðal félags-
manna sinna, en það verður bezt gert
með því að hafa í heiðri þær hug-
sjónir, sem mest ljómaði upp af á
fyrstu árum íslenzkra samvinnufé-
laga. Takist að tendra þann eld nógu
víða og næra hann með frjóu félags-
starfi þarf engu að kvíða um fram-
tíðina. Þá mun samvinnumönnum
skiljast hve dýran menningararf sam-
vinnufélögin hafa veitt þeim, þá mun
þeim renna kapp í kinn og þeir öðl-
ast þann metnað að kappkosta að
skila þeim dýra arfi nokkru meiri og
betri í hendur framtíðarinnar en
hann var þeim í hendur fenginn.
8