Samvinnan - 01.12.1964, Blaðsíða 15

Þjónusta batnar —
umsetning vex
Hér í ritinu hefur nokkrum
sinnum að undanförnu verið
sagt frá þeirri hreyfingu í
samvinnumálum þjóða, sem
okkur eru skyldastar og að
ýmsu nákomnastar, að sam-
eina smá kaupfélög í stór og
með því móti koma við hag-
ræðingu í vinnubrögðum og
aukinni tækni. Allar fréttir
sem berast af þessu eru á eina
lund: félögin verða sterkari,
þjónusta batnar, umsetning
vex, reksturinn verður hag-
stæðari og félagsmönnum fjölg
ar.
Hér á landi eru nú hafnar
umræður, er hníga í svipaða
átt, og eru þó aðeins á byrj-
unarstigi. Samt hefur þess
orðið vart, að menn bera nokk-
urn ugg í brjósti vegna þeirra
og óttast að gera eigi einhverja
gjörbyltingu í skipulagi kaup-
félaganna, sem hvorki sé fram-
kvæmanleg, eða æskileg.
Slíkur uggur er eðlilegur, á
meðan málin hafa ekki verið
rædd nema lítið og örðugleikar
á sams konar breytingum hér
og í þéttbýlum löndum með
góðar samgöngur, augljósir.
Hin mörgu smáu kaupfélög hér
á landi eiga sér að baki merki-
lega sögu. Vegna fámennisins
eru félögin miklu persónulegri
samtök, en víða annars stað-
ar, þótt nútíma þjóðfélagshætt-
ir slétti óðum yfir persónuleik-
ann í þeim efnum, eins og svo
mörgum öðrum.
Enginn efi er á því, að þetta
mál þarf mikillar og nákvæmr-
ar athugunar og það er höfuð-
nauðsyn, að menn velti því fyr-
ir sér og ræði það
hleypidómalaust. En hitt
getur hins vegan ekki verið
neinn vafi, að margt af því,
sem til stórra umbóta horfir
hjá nágrönnum okkar og
reynsla er fengin fyrir að gefst
vel, hlýtur að lúta sömu lög-
málum hér í stórum dráttum,
þótt svo aðstaða sé allt önnur
og fara verði ef til vill aðrar
leiðir að sama marki.
Staðhættir á íslandi: vog-
skorið fjallaland og víða sæ-
bratt, sundurskilið af stórum
fjallgörðum og háum heiðum,
skapa örðugleika í þessum
efnum sem taka verður fullt
tillit til. Hins vegar mega menn
ekki láta slíka örðugleika
hræða sig frá að ræða málið.
Engum dettur í hug nein bylt-
Kaupfélag Hafnfirðinga, sem
kynnt er hér í heftinu, hóf þá
nýbreytni í verzlunarþjónustu
1962, að taka í notkun svo-
nefnda kjörbúðarvagna. Þeir
hafa lengi verið í notkun í
ýmsum löndum og gefið góða
raun til þess að veita þjónustu
á þeim stöðum, bæði í borgum
og dreifbýli, sem erfiðasta að-
stöðu hafa til venjulegrar
verzlunarþ j ónustu.
Kjörvagnarnir hafa jreynzt
vel í Hafnarfirði og þessarri
nýbreytni verið vel tekið, bæði
af bæjaryfirvöldum og fólkinu
í kaupstaðnum. Flestir-líta að
vísu á vagnana einungis sem
bráðabirgða lausn á vanda
fólksins. Þó er það svo, að þeir
eru engin neyðarúrlausn. Þeir
eru mjög vel útbúnir, hvað
snertir hreinlæti og i þá kemst
ótrúlegur fjöldi vörutegunda og
þess alls, sem heimilin þurfa til
daglegra nota. Að beztum og
mestum notum koma þeir í út-
jöðrum kaupstaða, borga og
kauptúna, sem vaxa ört og þar
sem fólkið á langt að sækja í
búðir, eða býr við mjög lélega
verzlunarþjónustu. Enginn efi
er á því, að þeir geta líka átt
við í sveitum. Þar eru nú sem
ing í skipulagsbreytingum. Hitt
er augljóst, að allt sem hægt er
að gera til þess að styrkja að-
stöðu félaganna og efla þau,
er til gagns. Höfuðeinkenni
nútíma þjóðfélaga er sívaxandi
hagræðing, stærri en færri ein-
ingar á öilum sviðum, svo kom-
ið verði við tækni og kunnáttu
sem nýtist til fulls. Litlar fé-
lagslegar einingar hafa vissu-
lega sína kosti og í þeim geta
oft og tíðum verið fólgin per-
sónuleg verðmæti, sem hætt er
við að glatist. En sú hætta
blasir við, ekki síður hér á
landi en annars staðar, að litlu
einingarnar malist undir skó-
hæl hinna stóru. Er þá ekki
einungis átt við samvinnufé-
Framh. á bls. 43.
óðast að myndast smáþorp,
með skiptingu jarða, iðnaði í
smáum stíl, gróðurhúsaræktun,
skólum o. fl. Á slíkum stöðum
yrði kjörbúðarvagn áreiðanlega
vel þegin þjónusta.
Nú hefur KRON í Reykja-
vík haldið í slóð Kaupfélags
Hafnfirðinga og tekið kjör-
vagna í notkun í Kópavogi.
Þar urðu, til að byrja með
nokkrar tafir á starfrækslu
Lítið dæmi
Á það hefur nokkrum sinn-
um verið bent hér í Samvinn-
unni, að ein helzta lausn á
miklum vanda dreifbýlisins,
vegna fólksfæðar og samkeppni
við borgir og bæi, hljóti að vera
aukin samvinna og samhjálp í
einhverri mynd. Fyrir nokkr-
um vikum kom ég á sveitaheim-
ili, þar sem er meðalstórt, gott
bú en takmarkaður vinnukraft-
ur og véltækni. Þá stóð svo á,
að verið var að aka húsdýra-
áburði á tún og í flög. Vélar
höfðu verið fengnar til láns.
vagnanna, vegna smávegis á-
rekstrar við yfirvöldin, en það
mál var leyst fljótt og sæmi-
lega vel. Þar eru að vísu þau
skilyrði sett fyrir notkun
þeirra, að þeir séu staðssttir í
ákveðinni fjarlægð frá næstu
verzlun. Þessi skilyrði eru með
öllu óviðeigandi, þar sem fólk-
ið á vitanlega að hafa fullt
frelsi til að verzla, hvar sem
því sýnist, og engin ástæða til
að gera húsmæðrunum erfið-
ara fyrir með slíkum ákvæð-
um.
Á Seltjarnarnesi hefur KRON
þreifað fyrir sér um leyfi til að
ve'ta verzlunarþjónustu með
kjörvagni. Þar strandaði mál-
ið í bráðina á ástæðulausum
skilyrðum yfirvaldanna, skil-
yrðum sem hvergi þekkjast hjá
öðrum menningarþjcðum.
Kemur það harðast niður á
heimilunum og þá fyrst og
fremst húsmæðrunum, sem
þjónustunnar hefðu notið.
Verður það mál efalaust leyst
á næstunni eins og hjá ná-
grönnum þeirra í Kópavogi. En
óneitanlega veitist mörgum
erfitt að skilja, að yfirvöldin á
hverjum stað og hverjum tíma,
skuli ekki taka allri nýbreytni,
sem orðið getur heimilunum til
gagns og nytsemdar opnum
örmum, og þau skuli ekki gera
allt sem í þeirra valdi stendur
til að greiða fyrir slíkum hlut-
um.
— stórt mál
Nágrannabóndi kom með sín
tæki og á einum degi var með
léttu móti, vegna samhjálpar
og samvinnu, afkastað miklu
verki og málið þar með úr sög-
unni.
Þetta var gleðilegt dæmi,
þótt smátt væri, um það, hvern-
ig leysa ber slíkan og þvílíkan
vanda. Verk, sem tekið hefði
bóndann marga daga að vinna,
með þeim tækjum einum og
vinnukrafti, sem hann réði yf-
ir, varð nú leikur einn. Þetta
Framh. á bls. 43.
NÝ ÞJÓNUSTA
SAMVINNAN 15