Tímarit íslenzkra samvinnufélaga - 01.08.1922, Side 18

64 Tímarit íslenskra samvimuifélaga.
Gera má ráð fyrir að óhlutdrægir menn geti orðið
samdóma um það að stefna frumkvöðlanna hafi verið rétt
og eins og þá stóð á hafi þeir lagt út í liarða baráttu fyr-
ir lífsnauðsyn þjóðarinnar. Þá baráttu að brjóta af
Islendingum til fulls einókunarhelsi danskra
kaupmanna, reyna að draga verslunararð
i n n i n n í 1 a n d i ð o g b æ t a k j ö r a 1 ni e n n i n g s.
Til þess þurfti, á þeim tíma, stórhuga kjark og einlæga
föðurlandsást. — Varla þarf að efast um að flestir þeirra
hafi séð frain á örðugleikana, séð að hér varð að berjast
með óæfðu liði, sem var illa búið að vopnum. — Alla
vantaði þá verslunarþekkingu í fyrstu, og það vantaði
„afi þeirra hluta sem gera skaÞ1, féð var af svo skornum
skamti. Eins og áður er getið var engin innlend láns-
stofnun til. — Ekki varð gengið til símans, ef skip strand-
aði, til þess að fá annað í staðinn o. s. frv.
Telja má víst að einhver mistök ha.fi orðið hjá kaup-
stjóra og einnig hjá félagsstjórninni. Sem dæmi þess má
nefna að 1874 var Bryde kaupmaður á Hólanesi lengi
ófáanlegur til að gefa meira en 44 skildinga fyrir pundið
í hvítri vorull. Þá lét félagsstjórnin kveða upp 54 sk. á
Borðeyri og varð það svo alment verð. (Sbr. bréf úr Hvs.
11. sept í N.f.) Reynslan sýndi á eftir að þetta var of liátt
verð. :— Kunnugur maður telur að þetta hafi verið á móti
vilja kaupstjóra og að honum fjarverandi.
Þótt bændur heimtuðu hátt ullarverð, var ullin oft svo
illa verkuð hjá mörgum þrátt fyrir áminningar félags-
stjórnarinnar, að hún varð fyrir stórafföllum. Varð af þessu
geypilegt tap fyrir félagið á aðalvöru þess. Þessi ókærni
var orðin svo rótgróinn vani rneðan kaupmenn léku al-
menning verst, og seldu skemdar vörur, að flest þótti „full-
gott í kaupmanninn“. Til frekari sönnunar má geta þess
að kaupstjóri Grafarósfélagsins J. A. Blöndal skrifar frá
Björgvin 31. október 1876 formanni félagsins Ólafi í Ási
alvarlega áskorun um að bændur vandi betur ullarverk-
unina „el' þeim sé ekki alvara að gera ullina óseljanlega“