Fálkinn - 18.12.1937, Page 16

12
F Á L K I N N
Eystein Solheim:
Á neðsta þrepinu
FIBRAUT JUST PETERS
hafði gengið niður á við.
{jangað til liann á settum aldri
varð starfsmaður á lægsta þrep-
inu. Hann hafði aldfei orðið
merkur tengill eða hjól þarna
í stórbankanum. Hann hjó um
póstinn, hókstafina P til Y.
Braut saman hrjef eftir brjef.
I-agði þau í rjetta umslagið, síð-
an í ákveðna hillu, alt eins og
vjel, tima eftir tíma, dag eftir
dag. Árið út og árið inn hafði
hann ekki vanist öðru af til-
verunni. Halda sjer fast í neðsta
þrepið, til þess að bjarga lífinu.
Starfsbræðurnir voru ungir
menn. Efni i væntanlega ritara
og bankastjóra, æfihraut þeirra
mundi hækka. En hans gekk
beint fram, þangað til að hún
stöðvaðist. Lífið hafði gengið
frá honum til fullnustu. Þeir
nngu sögðu „þú“ og voru fje-
lagslegir. Þeir voru svo miklu
fljótari en hann, að þeir urðu
oft að hjálpa honum. En hon-
um sveið þetta sárt, fyrverandi
útgerðarmanninum, forstjóran-
um frá góðu dögunum. Ilann
vantaði fingrafimina — æfing-
una. Jafnvel hjerna var hann
„sleginn út“. Einu sinni hafði
það verið hann, sem las fyrir
hrjef, meðan aðrir bjuggu um
þau. Nú var það öfugt. Og liann
mátti þakka fyrir. Lifið verður
að liafa sinn gang — Iika hjá
gjaldþrotamönnunum.
Just Peters reyndi að láta
hugarflugið hjálpa sjer til þess
að setja lit á tilveruna og gera
starfið þýðingarmikið. Starf
hans var alls ekki eins litilsvert
og margur kynni að halda. í
hans eigin augum. Því ef hann
Ijeti P í L-umslag, U i V eða
öfugt. Eða V í S og þannig
fram og aftur. — Ætli það gæti
ekki hlotist ýmislegt af þvi?
Ifann hafði það í hendi sjer
að koma á byltingu i öllum
hrjefasendingunum. Þegar öllu
var á botninn hvolft þá var
það hann, sem alt. valt á. Á
þessu neðsta þrepi einu gat
hann tekið í taumana livenær
sem hann vildi. Þessi tillmgsun
gat stundum gripið liann trölla-
lökum. Hann gat klæjað í fing-
urnar af löngun í að gera þetta,
sýna þéim háu heærum, að
hann væri mikilsvert hjól í
allri bankavjelinni.
Það var aðfangadagur. Jusl
Peters liafði setið við hillurnar
sinar frá því um morguninn,
lagði í umslögin og hlakkaði til
þess að losna fyr en vant væri.
Hann var órórri en hann átti
vanda til, því að þessa hættu-
legu hugsun hafði livað eftir
annað sett að honum. Það voru
ástæður til þess. Hann hafði hú-
ist við jólagjöf, en hún hafði
ekki komið. Bankinn hafði ekki
sjeð sjer fært að gefa þeim
jólagjöf, sem voru jafn lágt
settir og hann. Ef liann hefndi
sín? Hann vissi að hann gat
það.
Hann liafði gert ráð fyrir
þessari jólagjöf vikum saman.
Hún licfði getað gert konu lians
cg börnum jólin glaðleg. Þau
hefðu getað orðið nærri því
eins og í gamla daga. meðan
hann hafði auraráð. I tóm-
stundum sínum við hillurnar
hafði hann sett saman óskalista.
Strikað út og bætt við, breytt
honum dag l'rá degi. Nú var list-
í smátætlum í brjefakörfunni.
Hann þreif brjef eftir hrjef,
lagði þau í umslögin, en hugs-
unin nagaði hann. Hann sá sig
í huganum læðast sneyptan upp
stigann og inn til sín. Hann las
vonbrigðin í andlitunum sem
hiðu hans heima. En var þetta
honum að kenna? Nei og aftur
Nei! Það var bankanum að
kenna, sem ekki liafði lalið
hann með. Gerði hann að núHi.
Nú náði þessi vitfirta liugsun
yfirráðunum. Hann skyldi sýna,
að i stað þess að vera ekki neítt,
var hann alt! Hann liafði völdin
og nú ætlaði hann að neyta
]»eirra, svo að honum vrði ekki
gleymt í annað skifti.
Ósjálfrátt komst hugsunin í
framkvæmd. Brjefin fóru öll í
öfugum umslögum. Það var eins
og liann væri ekki með sjálfum
sjer framar. Eða rjettara hann
var tvöfaldur. Þvi að um leið
var annar Just Peter við og leit
eftir. Það var þessi hluti hans,
sem ritaði villurnar hvað eftir
annað á lista. Hann var eins-
konar eftir maður, fulltrúi bank
ans, sem gætti hagsmuna hans.
Og sem gat tekið í taumana þeg-
ar liann vildi.
En sá híuti hans, sem gerði
allar vitlevsurnar gladdist í
hjarta sínu. Það var eins og
nautn, að geta stokkað öll hrjef-
in eftir vild. Það var eins og
sambland hefnigirni og sjálfs-
hefðar fylti hann. Og svo var
hann ekki annað en ,,búinn“
maður, sem hafði örlög sín að
leiksoppi.
Just Peters hafði gert hreint
horð. Allur pósturinn var kom-
inn í hillurnar, tilbúinn að send-
ast. Ennþá var ein stund til lok-
unarlíma. Ilann sat og liorfði
eins og dáleiddur á öll umslög-
in, ljet hugann reika og' fann til
sin af veldi sínu.
Hann fylgdi leið hrjefanna i
huganum. Reiknaði út afleiðing-
arnar fyrir hankann og skifta-
vini hans. Mótmæli, hrun, vand-
ræði! Bankinn mundi leika á
reiðiskjálfi af afleiðingunum.
LJtkoman varð ægileg í huga
hans. Hann var drotnandi ein-
valdsherra, sem gat leyst og
hundið.
Honum varð litið á listann,
sem hann hafði gert. Og í sama
bili skaul hinn helmingur hans
upp kollinum og tók völdin.
Hjer varð eftirlitsmaðurinn að
taka í taumana. Það var skylda
lians að bjarga bankanum á
síðustu stundu. Það var ekki
liann sjálfur, sem hafði gert
vitleysurnar. Nei, syndaselurinn
var annar maður. Og hann
hafði staðið hann að verknað-
inum. Því að þessi listi var
heinlínis játning.
Nákvæmlega eins og endur-
skoðandi rannsakaði Just Peters
allan póstinn. Raðaði, bar sam-
an við listann, leiðrjetti. Hann
t'ann ljóst til ábyrgðar sinnar
meðan liann var að þessu. Og
um leið fanst honum að hann
hefði vaxið. Hvernig hefði far-
ið ef hann hefði ekki verið
þarna viðstaddur? Hann gerði
hinni miklu peningastofnun ó-
mctanlegan greiða á þessari
stundu. Og hann mundi hækka
og verða upphafinn fyrir það,
Hann dreymdi um háa og á-
byrgðarmikla stöðu. Hvernig
gat hann haft sig að slikum
lciksoppi.
Nú var hann búinn í annað
sinn. Aftur mókti hann fyrir
framan hillurnar. Enn var lok-
unartíminn ekki kominn. Og
nú kom endurkastið. Það var
eins og hann kæmi inn í veru-
leikann úr löngu ferðalagi. Aft-
ur var hann fátæka, vesæla und
irtyllan, sem ekki gat vænst
neins frekar af lífinu. Aftur
horfði hann inn i steingráa
framtíðina. Aftur sal hann á
neðsta þrepinu.
Einn af fjelögum hans kom
til hans og rjetti honum höggul.
„Vinningur í jólahappdrætti
hankastarfsmanna! Vín á jóla-
borðið“.
„Jeg skil yður ekki! Jeg er
ekki talinn með hjérna! .Tust
Peters stóð upp og reigði sig.
„En hjerna sjáið þjer manninn,
sem hjargaði bankanum. Þarna
sjáið þjer verðlaunin!" Hann
strauk böggulinn og hló hæðnis-
hlátri.
„Frá hverju, má jeg spyrja?"
Maðurinn brosti spyrjandi.
„Veit 'það ekki sjálfur! Nei,
hefi bara setið og verið að
skemta mjer hjerna á neðsta
þrepinu". Hinn fór. En Just
Peters hneig niður á stólinn,
eins og hann legðist saman af
þreytu.
Þarna sat hann og sneri og
sneri bögglinum fyrir sjer. Jóla-
gjöfin hans! Vín á jólaborðið!
Jú, hann liafði fengið launin
goldin undir eins. Nú kom hann
ekki tómlienlur heim. Hann
kom með vin á sjálft aðfanga-
dagskvöldið. Einsdæmi af fyr-
verandi útgerðarmanni og gjald-
þrotamanni!
Alt í einu tók hugurinn aðra
rás. Aftur í timann. Hvernig
hann yfirgaf skrifstofurnar sín-
ar, þegar hann var í almætti
sinu. Drakk vín með starfs-
fólkinu. Gleðileg Jól! Og um-
slag með seðlum í til hvers ein-
staks. Engum var gleymt.
Starfsbræður hans tóku sam-
an á borðunum. Það var komr
inn lokunartími. Just Peters
sat grafkyr með vínflöskurnar
tvær, sem hann hafði tekið ut-
an af. Þá datt honum það í hug.
Hann flutti sig um sel í tíman-
um. Honum fanst tilhugsunin
fráleit, en hún sigraði samt.
Hann stóð upp og rjetti úl
hendina: „Herrar mínir! Við
drekkum jólaskál áður en við
förum! Þessu var vitanlega vcl