Fálkinn - 17.12.1943, Blaðsíða 16

8 JÓLABLAÐ FÁ^KANS 1943
ar, og' þar og hvergi annarsstaðar eiga þeir
iieima.
Undir kórgölfinu hafa verið grafnir ýms-
ir merkir menn aðallega biskupar. Þessar
fornminjar og gat sem er á norðurvegg
liirkjunnar var ekki hægt að flytja burtu
nema með mikilli fyrirhöfn og þessvegna
eru þær enn á sínum stað.
Gatið á veggnum var sett til þess að
holdsveikir menn, sem ekki máttu koma i
kirkjuna, gætu notið guðsþjónustunnar
með því að standa fyrir utan. Þeir fengu
meira að segja sakramenti eða voru teknir
til altaris gegnum gatið. Dyr þessarar
kirkju eru ekki á vesturgafli svo sem ann-
ars er venja, heldur á norðurvegg vestast.
Þar eru fyrir utan undirstöður að nokkuð
stórri viðbyggingu, sem kallað er vopna-
hús, þar lögðu kirkjugestir frá sjer vopn
sín áður en þeir gengu í guðshús.
Kirkjugarðurinn er umhverfis kirkjuna.
Þriðja og elsta kirkjan í Kirkjubæ var
nokkru austar en Magnúsarkirkjan. Það
var Maríukirkja, helguð Maríu guðsmóð-
ur og hefir án efa verið fyrsta kirkjan sem
•hygð var i Kirkjubæ og þá einnig í Fær-
eyjum. Gæsa eða Ása hjet kona sem þá
hjó í Kirkjuhæ og Ijet reisa kirkjuna, það
mun hafa verið um ellefu liundruð.
Nú stendur ekki uppi af þessari kirkju
nema lítill hluti af norðurveggnum og' má
sjá að kirkjan hefir verið þrettán metra
löng. Viðbygging — vopnahús liefir einnig
verið við þessa kirkju og sjást enn greini-
lega undirstöðurnar.
Sjórinn liefir brotið svo mikið af landi
jiania að norðurveggurinn er nú alveg á
sjávarbakkanum, en hitt er farið í sjóinn.
Eftir að munkakirkjan var bygð var
Maríukirkjan notuð fyrir líkhús og svo er
hún ávalt nefnd nú í daglegu tali.
Gæsa húsfreyja, sem ljet reisa þessa
kirkju var mikill skörungur og vel efnum
búin. Hún fjekk prestlærða menn til að
dvelja lijá sjer um nokkurt skeið og talið
er að hún Iiafi þá látið reisa kirkjuna. Sagt
er að fyrstu prestarnir, sem sungu messu
í fyrstu kirkjunni hafi verið á leið til Is-
lands en dvalið um tima í Iíirkjubæ hjá
Gæsu.
Fyrir vestan þessa kirkju sjer enn inóta
fyrir kirkjugarði og stíg frá húsunum til
kirkjunnar. Um grafir í þessum garði er
ókunnugt annað en menn vita með vissu
að Erlendur biskup sem bygði Magnúsar-
kirkjuna, var grafinn þar.
Kirkjugarðurinn sem nú er notaður er
umhverfis Ólafskirkjuna.
Fyrir utan Kirkjubæ liggur lítill hólmi,
sem áður var landfastur, rifið milli lands
og hóhnans stóð up úr sjó um flóð. Landið
hefir sigið þarna nokkuð mikið svo nú
fljóta bátar yfir rifið um fjöru. Sagt er að
elsta túnið í Kirkjubæ hafi verið landmeg-
in við hólmann, sem þá var lítið eitt hærra
nes. í liólmanum voru mörg liús, aðallega
hjallar fyrir kjöt og fisk, nú standa að-
eins eftir undirstöðurnar, sem eru úr
hlöðnu grjóti. Veggirnir eru mjög þykkir,
suinir fjórlaga, það er að segja fjórir stein-
ar í veggbreidd, en slíkir veggir eru um
eða yfir tveir metrar á þykt. Það er dálítið
einkennilegt að þessir hjallar í hólmanum
og auk þeirra þrír á landi liafa verið bygð-
ir með sama lagi og tíðkaðist á Grænlandi
áður fyr, meðan þar var biskupssetur að
Görðum.
Eins og jeg sagði áðan, vita menn ekki
með vissu hvenær bygð var reist í Kirkju-
bæ, eða hverjir bjuggu þar fram lil ársins
%
Tveir bekkjagaflar úr kirkjunni í Kirkjubæ. Til
vinstri: í hringnum mgnd af skjaldarmerki Eiríks
konungs af Pommern og Filippu drotningar, en
að neðan Elísabct hin helga, sem kgssir krgnda
Maríu guðsmóður. — Til hœgri í hringnum skjald-
aimerki og á þvi tveir baglar í skákross, mítur og
hjartarhorn á pgramída úr kúlum, en að neðan
Maria meg mcð Jesúbarnið.
eitt þúsund og tuttugu, en frá þeim tíma
vita menn um alla búendur þar. Þórhallur
riki var fyrstur óðalsbóndi, sem menn vita
nafn á. Eftir hans dag tók við Sigurður,
árið eitt þúsund og þrjátíu, en eftir liann
Birna, sem gift var Sjúrða Þorlákssyni af
ætt Götuskeggja, liann var frændi Þrándar
í Götu, sem allir Islendingar kannast við
þó ekki væri nema vegna orðatiltækisins.
Þau Birna, sem venjulega var kölluð
Straumeyjar-Birna, voru vel í álnum. Þeg-
ar Birna fjell frá fengu dæturnar, sem voru
þrjár, væna arfahluti: sú elsta fjekk Aust-
urey, næst stærstú eyna í Færeyjum, sú
næsta fjekk Vogey, en sú yngsta, sem var
Gæsa og jeg hefi áður minst á, fjekk
Kirkjubæ, sem var heimabólið, en það var
þá hálf Straumey.
Gæsa bjó lengi ekkja og hjelt sig rík-
mannlega. Hún hjelt fyrstu þrjá biskupana
eins og jeg vjek að áðan og um tíma þann
fjórða. Sá hjet Matthías og honum tókst,
ef til vill með elcki alveg stranglieiðarleg-
um hætti, að ná jörðinni undir stólinn árið
ellefu hundruð og fimtíu.
Eftir daga Matthíasar sátu þar svo þrjá-
tíu biskupar fram að siðskiftum eða alls
þrjátiu og fjórir biskupar í kaþólskum sið
en sá þrítugasti og fimti eftir siðaskiftin,
en hann flutti síðar til Þórshafnar vegna
þess að sjóræningjar sóttu liann heim hvað
eftir annað, og þar með var lokið veru.
biskupana í Kirkjubæ. Þetta var árið 1557.
Þá tóku við jörðinni kóngsbændur og
hefir sama ættin setið þar síðan, mann
fram af manni og er jeg sá fjórtándi i röð-
inni.
Margt stórmenni hefir að sjálfsögðu ver-
ið í Kirkjubæ á þessum árum, en frægastur
þeirra sem koma við sögu Kirkjubæjar
mun vera Sverrir konungur Sigurðsson.
Skal jeg nú lofa ykkur að lieyra í fáum
orðum hvernig sagan um fæðingu hans og
uppvöxt er sögð í Færeyjum.
Móðir Sverris hjet Gunnhildur og var
við hirð Sigurðar konungs munns. Hann
átti svo sem kunnugt er mesta fjölda barna
með ýmsum konum, en börn lians urðu yf-
irleitt ekki langlíf. Þegar Gunnhildur kendi
sín, flýði hún þessvegna frá hirðinni alla
leið til Færeyja og gekk í þjónustu Róa
biskups í Kirkjubæ sem fjósakona. Fjósið
var nokkuð frá bænum, en hjá því var lítið
hús og bjuggu þar gömul hjón. Hjá þeim
fæddi Gunnhildur barnið með leynd og
önnuðust þau það síðan, en Gunnhiídur
gat skotist kvölds og morgna til að gefa
barninu brjóst. Þegar voraði varð þetta
erfiðara viðfangs og tók liún því það ráð
að fela barnið í holu riokkuð liátt upp í
fjallslilíðinni fyrir ofan bæinn. Holan, sem
kölluð er Sverrishola, er svo stór að þar
geta staðið 24 kindur inni á vetrum. Þarna
geymdi liún barnið, hlóð garð fyrir munn-
ann til varnar og vitjaði barnsins eins og
áður kvölds og morgna.
Uni hjet maður og var bróðir Róa bisk-
ups. Hann var í Noregi hjá Sigurði kon-
ungi, var vopnasmiður hans. Hafði hann
felt liug til Gunnhildar, en hún vildi ekki
eiga hann.
Þegar Gunnhiidur hvarf frá hirðinni,
fór Uni að leita að henni en fann liana
hvergi. Hann festi þá ekki lengur yndi
í Noregi og fór heim til hróður síns i
Kirkjubæ, og þar hittir liann aftur Gunn-
hildi. Hann hefir þá aftur upp hónorð sitl
en Gunnhildur færðist enn undan. Uni
veitti því eftirtekt að Gunnhildur fór á
hverju kveldi upp í fjallshlíðina og laum-
aðisl eilt sinn á eftir henni til þess að
grenslast eftir erindi hennar. Svo var það
einn morgun þegar Gunnhildur kom að
vilja harnsins, þá var Uni þar fyrir og ljelc
sjer við drenginn, en leikfangið var kylfa
úr gulli segir sagan. Gunnhildi varð svo
hverft við þegar hún sá Una, að liún var
nærri dottin fram af sillunni, sem er fyrir
framan holuna. Uni bað hana að vera eklci
lirædda, sagðist vita liver væi'i faðir barns
hennar, og ef liún vildi eiga sig skyldi
hann segja biskupinum bróður sínum að
liann væri faðir drengsins. Þessu játaði
Gunnhildur og fóru þau síðan með dreng-
inn lil Róa hiskups, og voru litlu síðar gef-
in saman. Þau fóru síðan til Noregs og
höfðu drenginn með sjer, en komu aftur
til Færeyja þegar drengurinn var fimm
ára gamall og þurfti að fara að hugsa um
að lcenna Iionum, en það starf var ætlað
Róa biskupi. Sverrir óx upp hjá Róa bisk-
upi, lærði til prests hjá honum og átti síð-
an Ástríði dóttur hans. Með henni átti hann
fjögur börn tvo drengi og tvær stúlkur.
Drengirnir hjetu Sigurður og Hákon en
dæturnar Sesselja og Ingibjörg.
Öll börnin fæddust í Kirkjubæ og voru
alin þar upp hjá afa sínum Róa biskupi.
Þegai- Sverrir hafði tekið prestvígslu gekk