Fálkinn - 17.12.1953, Síða 29

1*^C#JÓLABLAÐ FÁLKANS 1953 *^*^*^*^*^*^*^*
3i« María mey
eftir siöaskiptin hér á landi urn miðja 16. öld. Menn hins nýja
siðs brenndu og brutu kirkjur og krossa, hin ytri tákn tnlar-
siðctrins kaþólska urðu að hverfa, því að almenningur hafði
trúað á þau. Sagan endurtók sig. Einu sinni hafði heiðnum
goðum verið steypt af stóli, en nú voru það helgimyndirnar —
fyrst og fremst María mey.
Svo miklar leifctr eru til enn hér á landi af myndum úr ka-
þólskum sið, að það er óhætt að fullyrða að íslenskar kirkjur
hafi verið auðugar af þessum listaverkum, ekki siður en kirlcjur
annarra landa. Og frásagnir eru til um listaverk, sem fræg
þóttu á sinni tíð en nú eru glötuð.
Island var ekkert einsdæmi að þv'i er snerti speTlvvrkin gagn-
vart kirkjugripunum. Um öll
Norðurlönd var sagan sú sama.
En vitanlega hefir meira bjarg-
ast af miðaldafjársjóðnum þar en
hér, því að af meiru var að taka.
María guðsmóðir og barnið
Jesús voru það efni sem skurð-
listarmennirnir á Norðurlöndum
koma sér inn undir hjá kirkjun-
þeir vildu bjarga sálu sinni eða
koma sér innundir hjá kirkjun-
um, sem voru „auðváld“ þeirra
tíma. Maríutilbeiðslan var og er
enn sérkenni hins kaþólska átrún-
aðar.
Hér á myndunum eru sýnd
nokkur af listaverkum þeim, sem
björguðust undan eyðilegging-
unni á siðaskiptatímunum i Dan-
mörku. Þar var klaustureignun-
um breytt í óðálssetur en kirkjur
voru jafnaðar við jörðu svo
hundruðum skipti, einkum i
biskupasetrunum gömlu, svo sem
Rípum, Vébjörgum og Hróars-
keldu. Og kirkjurnar sem fengu
að standa voru rúnar dýrgripum
sínum og reykelsisílmurinn hvarf
þaðan. Allt ytra skraut var bann-
fært af hinum nýja sið. Gamla
fólkið kunni illa breytingunni,
jafnvél þó að það játaðist undir
mótmælendatrú, — því gekk illa
að skilja að dýrlingaPnir væru
hjáguðir. Sögn er um það að i
M ' S- lll ap W m V 'I

kirkju einni laut fólkið fram er
það gekk fram lijá ákveðnum
stað í kirkjunni. Það var ekkert
að sjá nema hvítt kalkið á veggn-
um. En löngu síðar átti að hressa
kirkjuna við og er kálkiö var los-
að af veggnum kom i Ijós Maríu-
mynd. Blóm voru kennd við
Maríu mey, t. d. maríustakkur-
inn, og fuglar líka.
I mörgum lúnna dönsku kirkna
em þó enn til Maríumyndir og ?iú
þykja þær kjörgripir. Þess er
getið um fjónska biskupinn Jakob
Madsen, sem var uppi hálfri ann-
arri öld eftir siðaskiptin, að liann
fyndi dýrlingamyndir í kirkjum
á visitasíuferðum sínum, og skip-
aði að útrýma þeim eins og hverju
öðru rusli, en ekki var þvi álltaf
lilýtt. 1 Föns-lúrkju var veglegt
háaltari og auk þess „stór tafla
með nokhrum konumyndum og
hélt ein konan á barni“. Biskup
skipaði að láta táka áltarið burt,
en aðalsfrúin á Ivarsnesi, sem
síðar heitir Wedelsborg bauð
biskupnum byrginn og bannaði
að láta taka altarið bu?'t ?iema
því aðeins að fy?'?'nef?id mynd
y?'ði sett yfir nýja álta?'ið. Og
þetta bjargaði dýrgripunu??i.