Fálkinn - 21.03.1962, Blaðsíða 18

ÍSLENZKIR FRAMKVÆMDAMENN
Kristján
Friðriks-
son í
Últíma
KENNARIp
RITSTJORI,
KAUPMAÐUR OG
Allar götur síðan Skúli fógeti var og
hét, hefir iðnaður verið vaxandi atvinnu-
grein á íslandi.
Heimilisiðnaður hér á landi miðaðist
lengst af við öflun klæða og tilbúning
þeirra, skógerð úr misjafnlega end-
ingargóðum efnum, og ýmislegt annað,
sem búið mátti ekki án vera.
í dag er iðnaður á íslandi stór at-
vinnugrein og vaxandi. Félagasamtök
og einstaklingar hafa lagt hugvit og fjár-
muni í að iðnvæða landið og árangur-
inn er hreint ekki slæmur miðað við þá
reynslu erlendis að það taki minnst þrjá
mannsaldra að breyta landbúnaðarþjóð
í iðnþjóð.
Það sem áður var unnið í baðstofum
sveitabýlanna, er nú unnið í stórvirkum
vélum verksmiðjanna. íslenzka ullin er
kembd, spunnin og ofin í stórvirkum
og fullkomnum tækjum. Skæðin eru
sniðin og saumuð í nýmóðins skó. Fötin
eru sniðin og saumuð af færum fag-
mönnum og gefa reyndar ekkert eftir
því sem bezt gerist í nágrannalöndunum.
Næstum öll þessi breyting hefir átt sér
stað á einum mannsaldri.
Einn þeirra einstaklinga, sem hvað
hæst hefir borið í hópi iðnrekenda hin
síðari ár, er Kristján í Últímu. Á þeim
rúmlega tuttugu árum, sem liðin eru
síðan hann opnaði fyrirtækið í kjallara
á Skólavörðustígnum, hefir stjarna hans
farið hækkandi á himni iðnmála og
um þessar mundir hefst hann handa
um byggingu stórrar verksmiðju.
Kristján Friðriksson er fæddur að
Efri-Hólum í Núpasveit í Norðurþing-
eyjarsýslu hinn 21. júlí árið 1912. For-
eldrar hans voru þau Guðrún Halldórs-
dóttir Guðbrandssonar bónda á Syðri-
Brekkum, Sauðaneshreppi í Norður-
Þingeyjarsýslu og Friðrik Sæmundsson
Jónssonar bónda að Narfastaðaseli,
Reykdælahreppi í Suður-Þingeyjarsýslu.
Friðrik var dugandi bóndi og sá búi
sínu vel farborða, en þó hafa kunnugir
menn sagt, að til móðurinnar sæki Krist-
ján skerpu sína og dugnað og þá sköp-
unarlöngun, sem alla tíð hefir einkennt
hann. Það vakti umtal um sveitir aust-
ur- þar, er Guðrún húsfreyja á Efri-Hól-
um sendi ull sína til Noregs til vinnslu,
fékk heim fullunna dúka, sem hún síð-
an sneið niður í fatnað, saumaði og seldi.
Kristján var 6. í röðinni tíu barna þeirra
Efri-Hóla hjóna og var snemma bráðger.
Séra Páll Þorleifsson prestur að
Skinnastað, kenndi piltinum kristin
fræði og fermdi og fékk svo mikið
álit á þessum áhugasama nemanda, að
hanrt bauðst til að kenna honum undir
skóla Hjá séra Páli var Kristján í læri
í tvo vetur, en fór að því komnu til Ak-
ureyrar og settist á skólabekk hjá hin-
um kunna Sigurði skólameistara í
Menntaskóla Akureyrar
Eftir eins vetrar dvöl í M. A. tók
Kristján gagnfræðapróf. Séra Páll Þor-
leifsson hafði mjög kvatt til þess að
hann legði fyrir sig langskólanám, en
þá þegar höfðu Kristjáni opnast töfra-
18 FÁLKINN
heimar listarinnar, sem síðan hafa ekki
yfirgefið hann. Hann langaði til að verða
málari.
Ungur að aldri fór pilturinn að teikna
það sem fyrir augun bar og fyrir ferm-
ingu þótti hann sérlega slyngur að
teikna mannamyndir og gerði þá m. a.
myndir af ýmsum bændum í Núpasveit.
Ungur listmálari úr sama hverfi hafði
á þessum árum getið sér frægðar og
frama, Sveinn Þórarinsson. Það var því
ekki óeðlilegt, að unglingur með jafn
ótvíræðar listgáfur og listhneigð léti sér
detta í hug að ganga listbrautina. Senni-
lega munu þessar þenkingar hafa valdið
því að Kristján lét gagnfræðaprófið
duga í Menntaskólanum á Akureyri og
sigldi til útlanda sumarið 1930. Mun
Kristján nú hafa farið að hugsa til að
velja sér kennslu að lífstarfi. Það starf
veitti aðstöðu til að gefa sig að hugðar-
efninu — málaralistinni — yfir sumar-
mánuðina.
Það var heldur fátítt í þann tíð að
sveitapiltar innan við tvítugt legðu í
slík langferðalög, en „Út vil ek“ sagði
víkingurinn er vildi til íslands forðum
og út vildi Kristján. Hann hafnaði um
haustið á Vallekilde Folkehojskole á
Sjálandi. Að lokinni verunni í Valle-
kilde, hélt Kristján til Askov og fór þar
á tæplega árs kennaranámskeið
í smáriti sem Kristján birti 1959 um
stefnu Framsóknarflokksins, kemur
fram að í Askov urðu að vissu leyti þátta
skil í lífi hans. Þessi. þingeyski gáfaði
piltur hafði frá barnæsku verið mjög
áhugasamur um þjóðmál. Hann dreymdi
um framtíðarríki sósíalismans hér á
jörð og var óragur við boðun þeirrar
kenningar. En í Askov urðu umskipti.
Við nánari athugun fann hann ýmsa
höfuðgalla á skipulagi sósíalismans, of-