Fálkinn - 09.10.1963, Blaðsíða 12

Þessi mynd af krýningu Salómons konungs var málu'ð árið 1867.
fiiblráfólk í
Dalabúningum
Þegar minnzt er á Svía finna margir þeim til foráttu, að
þeir séu með afbrigðum hátíðlegir, kurteisir á yfirborðinu svo
af ber, en ekki að sama skapi einlægir og ábyggilegir. í slíku
yfirborðsmati á þjóðinni gleymist einatt að minnast á dugnað
Svía og hjálpfýsi, sem oft hefur þó orðið öðrum þjóðum til
mikils gagns og jafnvel bjargað lífi þúsunda manna.
En ef aðeins er litið á það, sem afkáranlegt þykir í fari Svía
má ekki gleyma því, að þetta er ekki einkenni allrar þjóðar-
innar heldur nokkurra borgarbúa og þá ef til vill fyrst og fremst
Stokkhólmsbúa. Sænskt sveitafólk er víða laust við allan óeðli-
legan hátíðleika og af því mótast aftur íbúar allstórra borga á
landsbyggðinni.
í Dölum Svíþjóðar er það gömul regla að þúa alla geðþekka
menn, sem að garði ber en þéra þá, sem ekki eru fólkinu ,að
skapi.
Ðalakarlarnir hafa löngum þótt harðir í horn að taka ef því
var að skifta en gestrisnir og hlýlegir ef menn koma með friði
og án nokkurs yfirlætis, Á 15. öld gerðu Dalamenn uppreisn
gegn skattaáþján konungs, sem þá var danskur. Engelbrekt
Engelbrektsson var þá forir.gi Dalamanna og hafa seinni tíma
menn reist mikla styttu af honum í höfuðborg héraðsins, Falun.
Á 16. öld leitaði Gústaf Vasa liðs í Dölum þegar hann hugðist
hefja uppreisn gegn Danaveldinu. Dalakarlar létu sér í fyrstu
fátt um fortölur hans finnast, og ekki erindi feginn lagði Gústaf
Vasa af stað til Noregs. Þá snerist Dalabúum hugur og þeir sendu
röska skíðamenn á eftir Gústafi og náðu honum á stað, er Sálen
heitir og fóru með hann til Mora, þaðan hélt hann með bænda-
her og sigraði Dani. Gústaf Vasa varð síðar einn af merkis-
konungum Svía en til minningar um förina frá Sálen til Mora
er enn þann dag í dag efnt til skiðakeppni á þessum stað, sem
kallast Vasahlaup.
Dalir eru um 30.000 ferkílómetrar að flatarmáli og nærri. 70%
landsins þakin skógi. Málmauðug fjöll eru í Dölunum og hefur
því aðalatvinnuvegur Dalabúa
löngum verið skógarhögg og
námugröftur.
Fjöldi Dalabænda hafa löng-
um aðeins haft örfáar skepnur
til framfæris, en aðal tekjurnar
hafa verið fyrir vinnuna í skóg-
unum. Syðst í Dölum eru þó
frjósöm akurlendi enda er nátt-
úra Dalanna allmargbreytileg,
allt frá frjósömu akurlendi
lengst í suðri til hárra fjalia
í norðri þar sem Lappar reika
um með hreindýrahjarðir.
Allmikill iðnaður er víða í
héraðinu, bæði handiðnaður
og verksmiðjuiðnaður. Verk-
smiðjuiðnaðurinn er aðallega
í stærri bæjum en handavinnan
blómgvast í fjallahéruðunum,
þar sem glæsilegir hlutir eru
enn þann dag í dag gerðir í
sæti við arineldinn, þegar frost-
ið fer niður í 40 stig og vegg-
irnir fjærst arninum hríma að
innan. Meðalhitinn í Sárna,
sem er gamalt norskt land og
meðal efstu bæjanna í Dölum
er ~t~ 11,3 stig í janúar en
+ 14 í júlí.
fbúar Dalanna eru kringum
290.000.
Við íslendingar þekkjum vel,
þakkað veri Magnúsi Ásgeirs-
syni, einn Dalamanna, ljóð-
skáldið Erik Axel Karlfeldt. Færri munu vita skil á Georg
Stiernhjelm, sem kallaður hefur verið faðir sænskrar skáld-
listar, og sennilega enn færri málarann Anders Zorn, en við
hann er Zornsafnið í Mora kennt. íþróttaunnendur kannast
við Mora Nisse, skíðakappann mikla og ljóðelskir menn senni-
lega við Dan Anderson. Annars erum við nú þannig settir
íslendingar þrátt fyrir allt talið um norræna samvinnu og
allar norrænu ráðstefnurnar, að við vitum minna um andlegt
líf á Norðurlöndum en fyrir 50—100 árum, þegar Hafnar-
Hér er ekki tekið fyrir Biblíuefni, heldur lieitir þessi
mynd stutt og laggott: Hrossakaup, máluð um 1825
12 FÁLKINN