Fálkinn - 06.06.1966, Blaðsíða 13

R MANNA?
— EFTIR JOHN KORD LAGEMANN -
henni. Þegar hún hverfur úr
sjónmáli virðist hún ekki
lengur til í vitund þess.
Barnið hefur tekið miklum
andlegum framförum þegar
það kallar eftir hringlu, sem
dottið hefur út úr vöggunni.
Þefta þýðir, að endurtekin
handfjötlun hringlunnar hef-
ur gefið því tiltölulega var-
anlega hugmynd um hana.
Nú man það eftir henni.
Önnur mikil framför á sér
stað kringum átján mánaða
aldur, þegar barnið fer að
nota töluð hljóð, sem líkjast
orðum, um þessar innri hug-
myndir. Talmálið hraðar
mjög vinnslu þess úr upp-
lýsingunum. Fjöldi hlut-
anna, sem það getur haldið
á í höndunum er takmai'k-
aður, en fjöldi þess, sem það
getur náð tökum á með orð-
um, er nærri ótakmarkaður.
Foreldrar geta ekki hjálp-
að .barni sínu að læra að nota
orð. Það verður barnið að
lasra sjálft. En foreldrarnir
geta gert því auðveldara
fyrir með því að tala við
það, lesa fyrir það, hugsa
upphátt í nærveru þess,
halda því sveipuðu í hljómi
prða, gera því ljúft að
hlusta á orð, jafnvel þótt
það sé of ungt til að skilja
merkingu þeirra.
Fyrrum hlýddu börn á
upplestur úr Biblíunni svo
að segja frá fæðingu og þetta
getur hafa átt sinn þátt í
orðsnilld forfeðra okkar.
Faðir velska ljóðskáldsins
Dylan Thomas las oft úr
verkum Shakespeares fyrir
drenginn þegar hann var að-
eins þriggja eða fjögurra
ára. Ungi Dylan skildi ekki
merkingu orðanna, en vel
má vera að hljómur þeirra
hafi orðið eftir í vitund
hans.
Agi verkar misjafnlega
örvandi á greindina. Rann-
sóknir prófessors Alfred L.
Baldvin hjá New York há-
skóla gefa í skyn að börn
frá heimilum þar sem
ákvarðanir og afleiðingar
þeirra eru ræddar, sýni
hækkun á greindarvísitölu
á aldrinum fjögurra til sjö
ára, þar sem börn foreldra
sem annað hvort eru hirðu-
leysislega eftirlát eða krefj-
ast skilyrðislausrar hlýðni,
sýna lækkun greindarvísi-
tölunnar.
Það sem mikilsverðast er
um aga, er það hvort hann
örvar eða dregur úr skiln-
ingi barnsins á afleiðingum
athafna. Agi sem bælir for-
vitni barnsins og hindrar
það í að nota hugann til
þess að kynnast orsökum
hlutanna, dregur úr and-
legum þroska þess. Foreldri,
sem refsar barninu fyrir
sjálfstætt framtak þess eða
segir: „Gerðu þetta vegna
þess að ég segi það,“ er í
raun og veru að segja:
„Hugsaðu ekki.“ Jafnvel
áður en barnið getur gengið
ætti því að vera frjálst
að reyna sig, að kasta hlut-
um, að sjá afleiðingar til-
rauna sinna á þá hluti sem
það kastar. Barnið á að örva
til skilnings á gerðum sín-
um, til að greina orsök frá
afleiðingu. Smábarninu ætti
að vera það frjálst, innan
takmarka öryggisins, að
kanna hlutina, klifra í stig-
um og nota einföld verkfæri.
Glíma við einföld verk-
efni snemma í lífinu mynd-
ar hugmyndatengsl sem
barnið getur síðarmeir mið-
að flóknari verkefni við.
Sérhvert nýtt verkefni er í
„einhverju líkt“ því sem það
hefur þegar leyst. Hæfileg
verkefni hafa þannig örv-
andi áhrif á greind barns-
ins.
En það er hægt að fara
of geyst. Ef foreldrar setja
það skilyrði fyrir ást sinni
á barninu, að það geri það
sem þau vilja að það geri,
þá er raunveruleg hætta á
ferðum. Sjái þau á hinn bóg-
inn barninu einungis fyrir
tækifærum til að leysa verk-
efni af hendi og láti tilgang
Framh. á bls. 38.
LÍF OG HEILSA
xmm BARIMA
OG
UiMGLINGA
Eftir
Ófeig J. Ófeigsson lœkni
FY RIK hinn lögskipaða
barnaskólaaldur það er
fyrstu 7 ár ævi sinnar hefur
barnið orðið að læra allar
þær lireyfingar, sem þarf til
þess að geta matast, skriðið,
haldið jafnvægi, gengið, lilaup-
ið, leikið sér o. s. frv. Auk
þess hefur það þurft að læra
lieilt tungumál (móðurmálið)
til slíkrar hlítar að það skilji
allt daglegt tal, geti gert sig
vel skiljanlegt öðrum og tali
málið án annarlegs lireims.
Þetta eitt eru meiri afköst
en margur fullorðinn hefur
getað framkvæmt á jafn-
sköninmm tíma í skóla eða
við dvöl erlendis. Allt þetta
liefur kostað barnið mikla
vinnu, margendurteknar til-
raunir og mikla einbeitingu
hugans. Ungt barn er því
önnum kafið við störf sín frá
því það vaknar og þar til það
sofnar. Eftir því sem barnið
eldist fer það að reyna að
bjarga sér sjálft: matast án
hjálpar, klæða og hátta sig
o. s. frv. Þaö þarf að virða
fyrir sér störf þeirra, sem
eldri eru, margstæla þau og
læra smám saman. Við allt
þetta bætir svo fullorðna fólk-
ið ýmsum snúningum og oft
nokkru námi. hér á íslandi
aðallega lestri og að draga
til stafs, og upp á síðkastið,
með komu dagskólanna
kennslu í leikjum, samleik við
önnur börn, háttvísi og reglu-
semi. Ef til vill er rétt að
láta barnið læra eitthvað í
lestri og skrift áður en það
kemiir í barnaskólann, en
alveg sjálfsagt að því sé leið-
beint í leik þess og bjástri, sé
vanið á regluseini og góða
siði. Ég tel óheppilegt að börn
séu látin vinna nokkuð sem
lieitið getur fram að harna-
skóiaaldri, nema léttustu
snúninga.
Vetrarnám barna og ungl-
inga er yfirlei'-t svo þreytandi
og erfitt flestum að það ætti
að reiknast nóg vinna að vetr-
inurn. Þó ættu öll börn á
þessum aldri að létta svolítið
undir heimilisstörfin og þau
kennd þeim, jafnt piltum sem
stúlkum. Þar sem þessi börn
eru tiltölulega fáar klukku-
stundir af daglegum vöku-
tiina siniun í skólanum og
mörg þeirra hafa að litlu að
hverfa utan skólans væri á-
kjósanlegast að þau dveldu
áfram í hontim verulegan
hluta dagsins í umsjá, eða
öllu heldur, í félagi við full-
orðið fólk, sein leiðlæindi
þeim í Ieikjum, kenndi dans,
tómstundaiðju, leiklist, fram-
sögu, upplestur o. þ. h., leið-
beindi um félagsmál og sam-
starf, rökræddi við nemend-
ur um liugðarefni þeirra o. s.
frv. Eflaust færi best á
því að öll „lieimavinna“ og
„heimanáin", sem, eins og nú
er ástatt, er oft óliæfilega
mikið og skiptist mjög mis-
jafnlega niður á námsgrein-
ar allt eftir geðþótta hvers
kennara, færi fram í skólun-
um þannig að börnimuni yrði
úthlutaður viss tími af þess-
um aukatíina fyrir livert fag.
Þessi aukavist í skólunum
gæti verið svo vel skipulögð
og framkvæmd að bæði börn-
in og þjóðfélagið græddu á
því. Nú lianga stórir hópar
unglinga reykjandi og drekk-
andi á „sjoppum“ og veit- _
ingastöðum. Þetta fyrirkomu-
lag, sem hér hefur verið
stungið upp á myndi án efa
vera farsælla en þó komið
sé upp skemmtistöðum fyrir
börn og unglinga eins og nú
er gert og stefnt er að sem
einu lausn ungiingavanda-
málsins. Hvað eiga þessi ung-
inenni að gera með að lianga
á einhverjum skemmtistaðn-
uin langt fram á nótt á hverju
kvölili? Þeir eiga blátt áfram
að vera heinia á kvöldin og
hátta nógu snemma til að
geta fengið nógan svefn undir
næsta dag.
(Eftirprentun bönnuð)
Næsta grein: Sumarstörf
barna og ungiinga.
FALKINN
13