Fréttablaðið - 07.11.2009, Síða 26

26 7. nóvember 2009 LAUGARDAGUR
F
á lögregluembætti hafa verið
meira í sviðsljósinu en það á
Suðurnesjum. Veldur þar bæði
þau verkefni sem því tilheyra,
en einnig persónulegar deilur
sem einkenndu starfið fyrir
nokkru. Þær eru nú fyrir bí, en starfsemi
embættisins er enn slík að kastljós fjöl-
miðlanna beinist reglulega að því. Sigríð-
ur Björk Guðjónsdóttir tók við starfi sínu
1. janúar síðastliðinn. Hún segir embættið
skera sig nokkuð frá öðrum hér á landi.
„Embættið hefur dálitla sérstöðu, því
það fer töluvert mikil orka í starfsemina
á flugvellinum. Á þessu ári er áætlað að
í gegnum hann fari 1,6 milljónir farþega,
þar af eru 750 þúsund sem fara inn og út
af Schengen-svæðinu og 250 þúsund til og
frá Bretlandi og þarfnast sérstakrar vega-
bréfaskoðunar við. Allt þetta eftirlit hvílir
á 21 lögreglumanni í flugstöðinni og aðrir
starfsmenn embættisins koma meira og
minna að ýmsum þáttum er tengjast þeim
málum er koma upp á flugvellinum.“
Lögreglustjórinn á Suðurnesjum er í
samstarfi við Landamærastofnun Evrópu,
Frontex, fyrir Íslands hönd. Tveir landa-
mæravarðanna eru sérhæfðir í að finna
fölsuð vegabréf, eða koma auga á þegar fólk
ferðast á röngu vegabréfi. Slíkum málum
hefur fjölgað jafnt
og þétt og á þessu
ári hafa 35 slík mál
komið upp.
„Starfsemin hjá
okkur er ekki hafin
yfir gagnrýni frek-
ar en nokkur önnur
störf, en okkar
menn hafa náð mikl-
um árangri og hafa
fundið fólk sem
hefur ferðast óáreitt
víða um heim. Þeir
fundu til að mynda
eftir lýstan Brasilíu-
mann á dögunum en
hann hafði ferðast á
milli annarra landa
óáreittur.“
Sigríður segir
fíkniefnamálin einn-
ig einkennandi fyrir
hennar embætti. Þeir
sem smygla efnum til
landsins fara fyrst
í gegnum embættið.
„Hér er heilmikið
af fíkniefnamálum, þessi svokölluðu inn-
vortis mál. Þá er mjög mikilvægt að ná ekki
bara burðardýrinu. Það er oftar en ekki
fólk sem orðið hefur undir í lífinu og er
ekki viðtakandi hagnaðarins. Burðar dýrin
eru bara peð og aðrir hagnast á innflutn-
ingnum. Þess vegna skiptir svo miklu máli
að rekja þetta.“
Mansalsmálið
Gríðarlega mikla athygli vakti á dögun-
um mál ungrar litháískrar stúlku. Hún var
mjög óróleg í flugvél á leið til landsins og við
komuna vaknaði grunur um að hún ferðaðist
nauðug. Málið var því meðhöndlað sem um
mansal væri að ræða.
„Þetta hefði getað verið venjulegt skil-
ríkjamál, en stúlkan sýnir af sér ákveðna
hegðun og síðan renna mörg atriði stoðum
undir grun um að eitthvað mjög óeðlilegt
sé þarna á ferð. Við rannsökum það eins
og grun um mansal. Þetta vakti alla þessa
athygli af því að stúlkan hvarf og við lýst-
um eftir henni.
Við höfum fengið nokkra gagnrýni á
okkur, meðal annars fyrir að birta mynd
af stúlkunni í fjölmiðlum. Ég er í rauninni
sammála því að ekki er heppilegt að birta
myndir af fólki, en við hefðum ekki gert
það nema af því að við óttuðumst um öryggi
hennar.
Þetta er í rauninni svipað og það unga
fólk sem reglulega er lýst eftir í fjölmiðlum.
Það er hvorki heppilegt fyrir það né fjöl-
skyldu þess að auglýsa eftir þeim, en það er
gert vegna þess að óttast er um það.“
Grunur um mansal hefur ekki komið upp
áður hjá fólki sem er á leið inn í landið,
aðeins hjá þeim sem hér hafa millilent.
Ekki hefur þó verið hægt að henda reiður
á slíkum tilfellum.
Skipulögð glæpastarfsemi
Mansal er oftar en ekki angi af skipulagðri
glæpastarfsemi og undanfarið hefur það æ
oftar heyrst að slík starfsemi sé að skjóta
rótum hér á landi. Sigríður Björk segir svo
vera, hins vegar megi ekki ýta undir óttann
hjá fólki hvað það varðar.
„Skýrslur greiningardeildarinnar nokkur
undanfarin ár hafa sýnt að nokkrir hópar
hér á Íslandi uppfylla skilgreiningu Europol
á skipulagðri glæpastarfsemi. Sú starfsemi
er í raun einfaldlega skipulögð starfsemi
sem gengur út á að hagnast eða auka völd.
Það er alveg ljóst að hér eru glæpaklík-
ur, en ástandið hér er annað en hjá mörg-
um Norðurlandaþjóðanna. Hér hafa ekki
viðgengist skotárásir, eins og við heyrum
fréttir af frá Danmörku, í átökum á milli
glæpagengja.
Við megum heldur ekki ýta undir ótta
hjá fólki. Margt af þessu er óþægilegt, til
dæmis þjófaklíkur eins og margar þjóðir
hafa verið að fást við. Við höfum kynnst því
hér, til dæmis í glæpahring sem nýverið
var upprættur á höfuðborgarsvæðinu og
hvað varðar fíkniefnainnflutning. Innbrot-
in koma mikið við fólk, því þau grafa undan
öryggistilfinningu þess.“
Bifhjólasamtökin Hells Angels hafa
mikið verið í umræðunni og nýverið fréttist
að bifhjólaklúbburinn Fáfnir væri nú með
stöðu líklegs aðildarfélags. Sigríður Björk
segir lengi hafa verið reynt að sporna við
komu Hells Angels hingað.
„Við höfum reynt í mörg ár og höfum
hugsanlega hægt eitthvað á inngönguferl-
inu, en mér sýnist ekki takast að stöðva
það. Það er að minnsta kosti mjög erfitt
að koma í veg fyrir það. Lögreglan hefur
líka miklar áhyggjur af áhangendaklíkum
sem fylgja Hells Angels. Markhópurinn þar
getur verið ungt fólk sem leiðist þar með út
á vafasamar brautir.
Yfir samtökunum hvílir rómantísk ímynd
um frelsi á mótorfákum. Staðreyndin er
hins vegar sú að Hells Angels uppfylla
fullkomlega skilyrði Europol sem skipu-
lögð glæpastarfsemi, það er ekkert flókn-
ara en það. Í flestum löndum er mjög hátt
hlutfall meðlima á sakaskrá. Þetta er ekk-
ert öðruvísi hér, enda er samtökunum hér
stýrt að utan.“
Schengen
Lögreglufélag Vestfjarða ályktaði á dög-
unum að rétt væri að Ísland segði sig úr
Schengen-samstarfinu. Sigríður segir
ákveðins misskilnings gæta varðandi sam-
starfið.
„Það eru kostir og gallar við Schengen-
samninginn eins og allt annað. En það er
ekki hann sem veitir frjálsa för fólks milli
landa, það er EES-samningurinn. Það eru
íslenskar réttarreglur sem segja til um
hverjir mega vera hér á landi. Schengen-
samningurinn er í raun bara utanumhald
um hvernig landamæraeftirliti skuli vera
háttað.
Hugmyndafræðin á bak við samninginn
er að kröftunum sé ekki beint að massan-
um, heldur þeim sem þurfa sérstakrar skoð-
unar við. Þess vegna erum við með upplýs-
ingakerfi og mikið samstarf á milli landa
sem hjálpar okkur við að finna út hverja við
eigum að stöðva.
Annað mál er hvort við nýtum öll tæki
og tól sem bæði Schengen-samningurinn
og okkar réttarreglur gefa okkur. Það er
vinna í gangi við að meta það. Það er bara
ákvörðunaratriði hversu hart eigi að ganga
fram. Hægt er að herða löggjöfina og ganga
ákveðnar fram, en um það þarf þá að taka
ákvörðun.“
Að bera umhyggju
Málefni lögreglunnar hafa verið ofar-
lega á baugi og ýmsir lýst óánægju sinni.
Reynsla Sigríðar af samstarfi embætta er
hins vegar góð. Vissulega hafi tíðar breyt-
ingar verið erfiðar, en það hafi jafnast út.
Hún segir langmikilvægast að gleyma ekki
hlutverki sínu.
„Ég er fyrrverandi skattstjóri og þá sá
ég svart á hvítu hve stór hluti af launum
fólks fer í að fjármagna stoðir samfélags-
ins, þessar stoðir sem við erum sammála
um að halda uppi. Mér finnst það skipta svo
gríðarlega miklu máli að við gleymum því
aldrei hvaðan við komum og hvað við eigum
að gera. Við erum ekki hér fyrir okkur, við
erum hér vegna þess að fólkið í landinu
hefur falið okkur ákveðið hlutverk og það
fjármagnar það hlutverk með sínu skattfé.
Ef þú gleymir þessu aldrei snýst þetta ekki
lengur um einstaka hausa.
Við erum í raun þjónar fólksins og það
skiptir rosalega miklu máli. Þú þarft að
bera umhyggju bæði fyrir þínum umbjóð-
endum og þínu starfsfólki ef þú ætlar þér
að eiga erindi í svona starf. Þannig verður
það að vera.
Þegar upp er staðið snýst þetta um fólk
og samstarf. Samstarfið hefur gengið vel.
Einstaka sinnum hafa komið upp agnúar út
af einhverjum málefnum. Þá er bara leyst
úr þeim og haldið áfram.“
Vel tekið
Fyrrverandi lögreglustjóri á Suðurnesjum,
Jóhann R. Benediktsson, hætti með látum
eftir deilur við dómsmálaráðherra. Hann
var vinsæll hjá undirmönnum en Sigríður
segir að sér hafi verið vel tekið. Hún hafi
búið með fjölskyldu sinni í Reykjanesbæ
síðan 2006 og því kynnst mörgum, en eigin-
maður hennar er sóknarprestur í Keflavík.
Vel hafi tekist með breytingar og viðvar-
andi hallarekstri hafi verið snúið við.
„Svo finnur fólkið að mér er ekki sama.
Ég vil að fólkinu mínu líði vel og ég vil að
það komi eitthvað úr starfseminni fyrir
borgarana. Starfsemin snýst ekki um mig,
ekki frekar en hún snerist um fyrrverandi
lögreglustjóra.
Í lögreglunni eru þúsund manns og ég er
sannfærð um að fólk er ekki í þessu starfi
launanna vegna. Það er þarna vegna þess að
fólkið vill skipta máli fyrir samfélagið. Það
er þar sem hjartað slær í lögreglunni.“
Ég vil að
fólkinu
mínu líði vel
og ég vil að
það komi
eitthvað úr
starfseminni
fyrir borgar-
ana.
Við erum öll
þjónar fólksins
Sigríður Björk Guðjónsdóttir er lögreglustjóri á Suðurnesjum.
Hún hefur verið áberandi í fjölmiðlum og mikið hefur mætt á
embættinu. Hún settist niður með Kolbeini Óttarssyni Proppé og
fór yfir starfið, gagnrýnina og stöðuna í málefnum lögreglunnar.
LÖGREGLUSTJÓRINN Sigríður segir starfsfólk lögreglu aldrei mega gleyma því að það sé í stöðum sem
fólkið í landinu hafi treyst því fyrir og greiði fyrir með skattfé sínu. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Sigríður er menntaður lögfræðingur og tók
masterspróf í Evrópurétti árið 2002. Þá lauk
hún stjórnunarnámi frá Lögregluskólanum
árið 2004 og ársnámi hjá CEPOL, evrópsku
lögregluskólunum, ári síðar.
Hún varð skattstjóri Vestfjarðaumdæmis
árið 1996 og árið 2002 tók hún við sem sýslu-
maður. Hún var flutt í tímabundið verkefni til
Ríkislögreglustjóra sumarið 2006 við að koma
greiningardeild á fót og skipaður aðstoðar-
ríkislögreglustjóri 1. janúar 2007. Hinn 1.
janúar 2009 tók hún við sem lögreglustjóri á
Suðurnesjum.
FERILLINN ➜ SKIPULÖGÐ GLÆPASTARFSEMI
Europol hefur sett fram leiðarvísi varðandi skipulagða glæpastarfsemi í ellefu liðum. Upp-
fylli starfsemi 6 þeirra, þar af alltaf liði 1, 3, 5 og 11, telst hún skipulögð glæpastarfsemi.
1. Til þarf að koma samvinna fleiri en tveggja einstaklinga.
2. Hver þeirra þarf að hafa fyrirfram ákveðið verkefni.
3. Starfsemin þarf að standa yfir í langan eða óskilgreindan tíma.
4. Starfsemin lúti einhvers konar skipulagi og stjórnun.
5. Grunur þarf að liggja fyrir um alvarlegt afbrot.
6. Starfsemin þarf að vera alþjóðleg.
7. Þátttakendur þurfa að beita ofbeldi eða öðrum aðferðum sem henta þykja til ógnunar.
8. Skipulag starfseminnar þarf að vera svipað því og þekkist í viðskiptum og rekstri.
9. Viðkomandi þurfa að stunda peningaþvætti.
10. Viðkomandi leitist við að hafa áhrif á stjórnmál, fjölmiðla, opinbera stjórnsýslu, réttarkerfið
eða hagkerfið.
11. Markmið viðkomandi eru auðgun og/eða völd.