Fréttablaðið - 07.11.2009, Blaðsíða 38

38 7. nóvember 2009 LAUGARDAGUR
V
ið sitjum í huggulegri
stofu í gamla Iðnskólan-
um við Tjörnina þar sem
skrifstofur Dómkirkj-
unnar eru. Bókin ligg-
ur á borðinu, ekki Bók
bókanna heldur Hjartsláttur. Hjálmar
sendir hana frá sér árinu áður en hann
verður sextugur.
„Það er alltaf einhver hvati að hlut-
unum. Mér gafst tími til að staldra við
og velta vöngum þegar ég fór í hjarta-
aðgerð fyrir fimm árum. Raunar hafa
nokkrir beðið mig um að skrifa svona
bók á síðustu árum en ég hef hummað
það fram af mér þar til nú. Ég vil líka
sýna þakklæti fyrir kynnin af öllu því
fólki sem ég hef átt samskipti við. Þetta
er ekki hetjusaga og hún er ekki sögð
til að sýna að ég sé eitthvað merkileg-
ur, þetta er fyrst og fremst vitnisburður
um gott fólk sem ég hef kynnst í lífinu.
Reyndar er þetta ekki úttekt á heilli ævi
heldur miklu frekar áfangaskýrsla ef
svo má segja. Ég vil lifa nokkra áratugi
enn.“
Sem barn og unglingur var Hjálmar
nokkuð forn að því leyti að hann hafði
áhuga á kveðskap og ættfræði. Hann
neitar því að hafa verið skrítið barn en
upplýsir hins vegar að hann stamaði og
gekk til geðlæknis.
„Ég stamaði það mikið að ég átti í
vandræðum með að koma út úr mér
heilli setningu. Og ef ég var í geðshrær-
ingu var það enn erfiðara. Ég tala ekki
beinlínis um það í bókinni en það liggur
undir að ég varð fyrir ákveðnu einelti
sem svo varð til þess að ég fór að hugsa
um að setja mál mitt fram í hnitmiðaðri
setningum. Þetta rifjast stundum upp
þegar ég hitti barn sem líður illa og er
óframfærið, fær ekki að blómstra. Þá sé
ég mig í aðstæðum þess.“
Þverbresturinn
Pabbi þinn og afi drukku meira en hóf-
samt getur talist, setti það mark sitt á
þig?
„Já, ég efast ekkert um það og segi frá
því í bókinni að drykkja þrúgaði líf mitt
og okkar systkinanna. Heimilislífið var
óeðlilegt, ég sé það betur í dag en þá. Á
unglingsárunum var þetta feluleikur,
ég skammaðist mín,“ segir Hjálmar en
heldur til haga að þrátt fyrir þetta hafi
faðir hans verið eldklár og skemmtileg-
ur. Um það má líka lesa í bókinni.
Við víkjum talinu aftur að börnum
sem búa við erfiðar aðstæður og börn-
um sem eru misnotuð. „Dóp og vændi er
það skelfilegasta. Fullorðið fólk svipt-
ir börnin sakleysi og í raun lífinu með
illmennsku sinni.“
Hefur guðfræðin einhverjar skýr-
ingar á þeim hvötum sem knýja menn
áfram til slíkra illvirkja?
„Þetta er þverbresturinn í mann-
eskjunni, að gera hið illa í stað hins
góða. Það er svo stutt í að fólk hugsi um
sjálft sig til að njóta stundargróða eða
stundaránægju af einhverju sem spill-
ir fyrir öðrum. Ganga þannig um lífið
að skemma fyrir öðrum í stað þess að
lifa í sátt og samlyndi og hjálpast að í
lífinu.“ Hjálmar vitnar í vin sinn, Einar
Odd Kristjánsson, sem sagði stundum
að nóg væri til handa öllum og að allir
ættu að geta lifað þessu lífi sælir og
ánægðir. „Það á að vera svo einfalt að
hafa lífið gott og notalegt, standa saman
gegnum erfið tímabil.“
Gagnrýndi trúna og kirkjuna
Hjálmar gekk í Menntaskólann á Akur-
eyri og ákvað undir lok vistar að fara í
guðfræðideildina í Háskólanum. Reynd-
ar var haft á orði í skírn Hjálmars að
hann yrði prestur. Hann orgaði alla
athöfnina. En hvað rak hann til náms
og vígslu?
„Ég gerði ekki mikið með trú á
menntaskólaárunum heldur tók þátt
í að tala niður til hennar og kirkjunn-
ar. Vinsæl skoðun þá var að þetta væru
úrelt fyrirbæri og að allt gengi betur
án þeirra. Seinna fór ég að velta þessu
betur fyrir mér og komst auðvitað að
því að þetta kom ekki heim og saman
við þau kynni sem ég hafði haft af
trú og prestum og því samfélagi sem
kirkjan skapar.
Ég ögra stundum fólki með þessu í
dag. Spyr það hver upplifun þess sé af
kirkjunni, hvenær hún hafi gert annað
en að óska því alls hins besta og viljað
leggja sitt af mörkum til betra lífs. Ég
spyr hvort kirkjan hafi einhvern tíma
lagt stein í götu fólks, hvort hún hafi
ekki þvert á móti viljað lyfta undir og
hjálpa. Það er einmitt hugsjón kirkjunn-
ar og sú hugsjón sem að mínum dómi
er dýrmætust alls í þessu lífi. Að lyfta
lífinu á hærra plan og beina því á ham-
ingjubrautir. Þar skiptir trúin miklu
máli.“
Í bókinni skrifar Hjálmar til varnar
Hjartsláttur Hjálmars Jónssonar
Út er komin ævisaga Hjálmars Jónssonar prests í Dómkirkjunni. Hjartsláttur heitir hún og í henni fer Hjálmar yfir lífshlaup sitt.
Í samtali við Björn Þór Sigbjörnsson segist Hjálmar telja samfélagið of upptekið af hruninu og að húmorsleysi geti verið hættulegt.
HJÁLMAR JÓNSSON Þegar hann gekkst undir hjartaaðgerð fyrir fimm árum gafst honum tóm til að staldra við og velta vöngum. Úr varð Hjartsláttur sem hann kýs heldur
að líta á sem áfangaskýrslu en úttekt á ævi sinni. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
trúnni og þjóðkirkjunni sem honum
finnst að sótt. Hann segir aðspurður að
hvorugt sé yfir gagnrýni hafið – þvert
á móti – en gagnrýnin sé oft og tíðum
óverðskulduð eða beinlínis röng. „Í
umræðunni verða helst einhverjar til-
teknar stjórnvaldsaðgerðir í kirkjunni
aðalatriði en ekki það að hún er hluti af
þjóðskipulagi og samfélagsmynd.“
Pólitíkin er fyrir aðra
Hjartsláttur Hjálmars er fullur af lífi
og fjöri en auðvitað fær dauðinn sinn
skerf. „Dauðinn er svo nærri lífi mínu
og tilveru,“ segir hann. Á fimmtudag
jarðaði hann konu sem er ári yngri en
hann. Í gær jarðaði hann 29 ára gamlan
mann. Í bókinni segir hann frá nokkr-
um jarðarförum, til dæmis barna. Í
starfinu felst að styðja aðstandendur
sem á slíkum stundum glíma við sorg
og erfiðleika. „Ég reyni að vinna með
fólki í gegnum þetta ferli. Fara með
því niður í dalinn svo það geti gengið
hann upp aftur. Auðvitað verð ég sjálf-
ur sorgmæddur. Það er ekki hægt að
fara í gegnum svona störf öðru vísi. En
það veitir mér styrk að vera með fólk-
inu. Fylgja því í sorginni. Þarna sé ég
líka kraftaverkin gerast þegar fólk rís
undir ólýsanlegum byrðum og heldur
áfram lífi sínu. Ég hef eignast suma
bestu vini mína í gegnum þetta.“
Að þessu sögðu horfumst við rétt sem
snöggvast í augu. Hjálmar spyr hvort
við séum ekki of alvarlegir. Jú, segi ég
og sný talinu að pólitík.
Hjálmar sat á þingi fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn í sex ár, hann hætti í stjórn-
málum árið 2001, á miðju kjörtíma-
bili, og varð dómkirkjuprestur. Lesa
má milli línanna í bókinni að honum
Við höfum
verið of
upptekin af
tali um hrun
og ég þori
að fullyrða
að ef fjöl-
miðlunin í
móðuharð-
indunum
eða spönsku
veikinni
hefði verið
með þeim
hætti sem
nú er þá
hefði ekki
nokkur mað-
ur lifað af.
Líkt og Hjálmar segir undir lok viðtalsins
kann hann æði margar vísur. Miklu fleiri
en hann sjálfur hefur ort.
Hér er ein sem Hákon Aðalsteinsson flutti
Hjálmari að morgni prófkjörsdags 1994
en þá sóttust þeir Vilhjálmur Egilsson eftir
forystusæti Sjálfstæðismanna í Norður-
landskjördæmi vestra. Þetta er svokölluð
ákvæðavísa.
Vaki allt sem óskir þínar uppfyllt gæti,
veki með þér kapp og kæti
og komi þér í fyrsta sæti.
Þegar Hjálmar hætti í stjórnmálum 2001
og varð dómkirkjuprestur kvaddi Stein-
grímur J. Sigfússon hann með þessu:
Á Alþingi við áttum prest,
á honum var stólpakjaftur.
Það var sem mér þótti best
Þegar Drottinn tók hann aftur.
Sjálfur orti Hjálmar eftir að Árni Johnsen
hafði sparkað í rassinn á Össuri Skarp-
héðinssyni í þinghúsinu, eins og frægt
varð:
Atvik í Þinginu athygli fékk,
ungmeyjar grétu af trega
Því Árni Johnsen að Össuri gekk
og áreitti‘ hann kynferðislega.
Nokkrar vísur
Hjálmar fæddist í Borgarholti í Biskupstungum 17. apríl 1950. Ellefu ára flutti hann
í Eyjafjörð og síðar til Akureyrar þar sem hann lauk stúdentsprófi 1971. Hann lauk
guðfræðiprófi 1976 og stundaði framhaldsnám í St. Paul í Bandaríkjunum 1993.
Hjálmar var sóknarprestur í Bólstaðarhlíðarprestakalli 1976-1980 og í Sauðárkróks-
prestakalli 1980-1995. Hann var alþingismaður fyrir Sjálfstæðisflokkinn 1995-2001 og
hefur verið prestur við Dómkirkjuna síðan.
Hjálmar er kvæntur Signýju Bjarnadóttur líffræðingi og eiga þau fjögur börn.
➜ LEIÐIN ÚR BORGARHOLTI Í DÓMKIRKJUNA