Fréttablaðið - 07.11.2009, Síða 67

LAUGARDAGUR 7. nóvember 2009 39
finnist ekki mikið til pólitíkurinnar
koma.
„Pólitíkin er mikilvæg en mér
finnst betra að aðrir sinni henni
heldur en ég. Mér finnst annað
mikilvægara heldur en tos um
orðalag í lögum, allt sjónarspilið
í kringum stjórnmálin og að vera
í klappliði með eða á móti ríkis-
stjórn. Og svo ég segi það alveg
eins og er þá fannst mér að feng-
inni reynslu ég vera þarfari annars
staðar.“
Að mati Hjálmars er stjórnmála-
umræðan á villigötum og hann
áttar sig ekki fyllilega á á hvaða
forsendum sumt fólk er í pólit-
ík. Skerpa þurfi á markmiðum og
hugsjónum.
Lagt var að honum á sínum tíma
að fara í framboð en hann var lengi
vel tvístígandi. Vissi sem var að
margir höfðu efasemdir um ágæti
þess að prestar stæðu í stjórn-
málavafstri. Þær efasemdir voru
ekki síst meðal fólksins í sókn-
inni hans á Sauðárkróki og nær-
sveitum. „Ég átti í mikilli baráttu
og sumum fannst þetta afleitt. Það
endaði samt með því að ég vildi
vinna fyrir samfélagið, sama hvað
tautaði, og leggja til hliðar það sem
ég var að fást við.“
Þú segir frá því í bókinni að
þegar þú komst úr þinginu yfir
í Dómkirkjuna tók Jakob Ágúst
Hjálmarsson á móti þér með þeim
orðum að þú værir kominn yfir göt-
una til að boða sannleikann – út úr
því húsi þar sem menn freistuðust
stundum til að skrökva. Hann sagði
þetta reyndar í gamansömum tón
en öllu gamni fylgir jú alvara.
„Þetta er eiginlega það viðhorf
sem fólk hefur til stjórnmála og því
miður gefa stjórnmálamenn stund-
um færi á því að þetta viðhorf verði
útbreitt,“ segir Hjálmar.
Um hvað erum við að biðja?
Við víkjum að hruninu sem Hjálm-
ar skrifar svolítið um í bókinni. Á
honum má skilja að honum finnist
það smátt og fábrotið fyrirbæri,
svona í stóra samhenginu.
Er samfélagið of upptekið af þeim
málum?
„Já, það er allt of upptekið af
þeim. Við þurfum ekki að fara nema
tæp tuttugu ár aftur í tímann til að
sjá hvenær lífskjör hins venjulega
Íslendings voru lakari en þau eru í
dag. Við höfum verið of upptekin af
tali um hrun og ég þori að fullyrða
að ef fjölmiðlunin í móðuharðind-
unum eða spönsku veikinni hefði
verið með þeim hætti sem nú er
þá hefði ekki nokkur maður lifað
af. Umræðan hefði drepið alla lífs-
baráttu. En fólk þraukaði og studdi
hvað annað.
Umfjöllunin er á nótum flokka-
drátta og það er látið undir höfuð
leggjast að kortleggja hverjum
þarf að sinna og hvernig best er
að hjálpa fólki til sjálfshjálpar yfir
hjallann. Það er mikill kraftur í
þjóðinni en það er óþarfi að gera
sér þetta svona erfitt.“
Hjálmar veit samt sem er að
þrengst hefur um en velkist að
sama skapi ekki í vafa um að
ástandið lagist fyrr en síðar. Hann
bendir á fiskimiðin, alla mennt-
unina, allar undirstöðurnar sem
enn séu í góðu lagi. „Svo tala fjöl-
miðlar og ótal stéttir um þetta sem
neyðarástand!
Verst fannst mér þó þegar ég
fékk bréf frá kunningja mínum,
presti í Úganda í Afríku. Þar er
bláfátækt fólk en hann spurði hvort
hann gæti hjálpað okkur. Ég dauð-
skammaðist mín. Um hvað erum
við eiginlega að biðja, básúnandi
um eymd okkar um allan heim?“
Aftur erum við orðnir alvarleg-
ir. Það er leiftrandi húmor í bók-
inni en við látum eins og Hjálmar
sé bugaður af alvöru.
Af hverju erum við alltaf að
reyna að vera svona ofboðslega
alvarleg?
„Það er nú það,“ segir Hjálmar
og hlær. „Það er partur af leiðind-
unum að hafa ekki vit á að vera í
góðu skapi. Hafa ekki vit á að sjá
alla þessa dýrð og allt það sem lífið
hefur gefið okkur.“ Hann segir
húmor vera afstöðu, fólk geti jafn-
vel ákveðið að hafa ekki húmor
eða gefa honum ekki lausan taum-
inn. Slíkt getur verið hættulegt
að hans mati. „Sá sem hefur ekki
húmor á erfitt með að sjá eitthvað
jákvætt, í bölsýnismanninum býr
áleitinn ótti um að einhvers stað-
ar kunni einhverjum að líða vel.“ Í
þessu sambandi þurfi menn að hafa
í huga að léttleiki og húmor sé ekki
það sama og ábyrgðarleysi. Hægt
sé að takast á við lífið og viðfangs-
efni þess af ábyrgð og festu en með
bros á vör.
Að endingu eru það vísurnar.
Hjálmar er jú einn kunnasti hag-
yrðingur þjóðarinnar.
Hversu margar vísur hefurðu
ort?
„Ég veit það ekki, einhver þús-
und. Ég kann ekki margar eftir
sjálfan mig en ég kann mjög marg-
ar eftir aðra.“
Hvað margar?
„Sennilega tugi þúsunda.“
Kanntu tugi þúsunda vísna?
„Já, tugir þúsunda geta komið
upp í hugann, svona á einhverju
tímabili. Ég skrifaði sumar, mjög
fáar, í bókina af því að ég er hrædd-
ur um að fara að gleyma.“
Vísur eru efni í annað samtal við
Hjálmar.
Hjálmar gekkst undir hjartaskurðaðgerð haustið 2004. Við
grípum hér niður í frásögn hans í bókinni af skoðun hjá
Þórarni Guðnasyni hjartalækni.
Eftir ítarlegar rannsóknir og þolpróf sagðist Þórarinn vilja
senda mig í bráðaaðgerð. „Ertu vitlaus, það eru fjórar
jarðarfarir framundan,“ sagði ég. Hann horfði á mig en
stillti sig um að segja það sem hann hugsaði á þeirri
stundu: Þú gætir orðið sá fimmti. Hann fyrirskipaði handa
mér blóðþynnandi lyf og pantaði hjartaþræðingu hálfum
mánuði síðar.
Í hjartaþræðingunni var ég með fullri meðvitund og
horfði á aðgerðina af skjá. Allt í einu sagði Þórarinn: „Við
skulum hætta þessu. Við komumst ekkert lengra svona.“
Hann leit síðan á mig og sagði: „Þú ert með ansi miklar
stíflur eins og við höfum verið að sjá. Ekkert nema skurð-
aðgerð dugir í þínu tilviki. Þú ferð upp á deild fjórtán og
við leggjum til hjartaskurð við fyrsta tækifæri. Þangað til
verður þú tengdur línuriti.“
Nú liðu nokkrir dagar. Ég var tengdur við sjónvarpsskjá.
Það er ótrúlegt hvað hægt er að venjast nýjum aðstæðum
og taka því sem er óumflýjanlegt. Ég gekk um á morgun-
sloppnum með þræðina festa á bringunni og tækið í vakt-
herberginu sýndi reglulegan hjartslátt. Svo kom að skurð-
aðgerðinni, 20. september 2004. Fólkið mitt hafði komið í
heimsókn um kvöldið. Það var yndislegt því að böndin eru
sterk. Það fann ég best á stund eins og þessari.
Eftir morgunverkin og hæfilega deyfingu með lyfjum
opnuðust dyrnar á sjúkrastofunni. Hvítklæddur maður
kom og sagði: Ég á að fara með þig framá skurðdeild.“
Hann ók sjúkrarúminu fram ganginn, höfuðið á undan.
Líkkistur eru bornar þannig að fætur eru á undan, það er
gert í virðingarskyni við hinn látna. Heldur þótti mér því
óvirðulegt að ferðast svona, jafnvel óþægilegt að horfa
ekki við fólki en sjá aðeins baksvipinn á þeim sem fjar-
lægðust. Stundum er það samt svona í lífinu, maður sér
ekki samferðamennina fyrr en þeir eru farnir hjá.
Bjarni Torfason, skólabróðir minn frá Akureyri og yfir-
læknir hjartadeildar Landspítalans, framkvæmdi aðgerð-
ina. Ég var svæfður og man síðast eftir mér þegar verið
var að renna mér inn á skurðstofuna. Þegar ég vaknaði sá
ég konu mína standa hjá mér. „Þú bjóst við að sjá engla
en sást bara mig,“ sagði Signý við mig seinna. Hún var
einmitt engillinn sem ég vildi sjá.
FJÓRAR JARÐARFARIR OG ENGILLINN SEM HJÁLMAR VILDI SJÁ