Vikan - 23.11.1961, Page 18

SKUGGI FORTÍÐARINNAR.
Sagt er, að hláturinn lengi lífið,
en sú fullyrðing hlýtur að teijast
vafasöm. Minnsta kosti verða Is-
lendingar eins gamlir og aðrir, þó
að hér sé ósköp lítið um fyndni.
Kannski finnst einhverjum ómaks-
ins vert að íhuga stundarkorn or-
sakir þeirrar vöntunar?
Landið mótar þjóðina, og íslenzk
h'fsbarátta var löngum svo ströng
og miskunnar’aus, að alvaran ein
festi rætur. Ríkisbændur fyrri alda
voru svo öiinum kafnir að afla
fanga á sjó og 'andi, að þeim stökk
naumast bros. Fátæklingarnir
drúptu höfði í nábýlinu við dauð-
ann og djöfulinn. Jarðneskur veru-
leiki var íslendingum linnulaust
strit mvrkranna milli, og nrest-rnir
sáu svo um, að heimvonin hinum
ntegin væri ekki á marga fiska. Þeir
hræddu safnaðabörn’n með eldi
og brennisteini sérhvern helgidag,
básúnuðu syndina, en gleymdu náð-
inni.
Nú er öldin önnur, en samt breyt-
ast ekki viðhorfin að ka’la í því
efni, að fslendin.gar komast s»int og
illa upp á það lag að vera fvndnir
og gamansamir. Skuggi fortíðarinn-
ar hvílir enn á landi og þjóð. Nú-
tfmamaðurinn er furðulega háður
örlögum forfeðranna. Vestmannaey-
ingar eru til dæmis enn í dag for-
lagatrúar af kvíða við að týnast á
sjó eða í bjargi, þó að nýtízku véT-
bátar séu komnir til sögunnar, höfn-
in orðin ein sú bezta við strendur
landsins og b’argsigið var’a annað
en sýningaratriði á þjóðhátíð. Svo
mikils má sín reynsla kynslóðanna í
fari einstrklinganna.
HELZT TIL MIKIL ALVARA.
Þó er íslenzk fvndni til í orði
kveðnu, en hún hefur aldrei mótað
þjóðareðli ís’endinga að ráði. A1-
menningur þ-kist komast ágætlega
af án hennar. Kver með gamansög-
um hefur að sönnu f'rekzt á jóla-
markaðinn nokkurt áraskeið, en
aldrci talizt bókmenntaviðburður.
Kímnibiað hefur einnig lengi verið
hér mánaðarlega á ferðinni, en mun
nú dáið úr leiðindum. íslendingar
stytta sér stundir við flest annað
en gamansemi. Þeir skemmta sér
við ölteiti og dans, en hlæja annars
sjaldan í hópi. Samkomur þeirra
bera flestar jarðarfararsvip, ef þær
einkennast ekki af frumstæðri gleði,
sem bezt á heima í réttum til sveita
eða á lokadegi við sjó, en hún er
harla lítið í ætt við sanna fyndni.
fslendingar gleðjast af óförum ná-
ungans og hrýggjast af slysum
sjálfra sín, en þekkja naumast
kímni. Þess vegna er hversdagslíf
þeirra snautt af þeim skemmtilegu
litbrigðum, sem gamansemin bregð-
ur á menn og málefni. Það er til
dæmis svo sjaldgæft, að íslenzkir
stjórnmálamenn geri að gamni sínu
í opinberum umræðum, að áheyr-
endur fara hjá sér af undrun og vita
varla, hvaðan á þá stendur veðrið,
ef eitthvað þvilíkt ber við. Og sú
stétt er engin undantekning heldur
táknrrent dæmi um þá, sem hugsa
og tala í helzt til mikilli alvöru.
Samt eru margir stjórnmálamenn
okkar skemmtilegir í viðræðu og
sremi'ega léttlyndir á góðu dægri
eins og raunar aðrir landsmenn, en
sú hlið snýr ekki að almenningi.
Slíkt. þykir ekki hæfa á fslandi.
SKILNINGARVITIÐ VANTAR.
En hvað þá um kímnina í íslenzk-
um bókmenntum? Eigum við ekki
skáld og rithöfunda, sem skjóti á
loft, flugeldum orðheppni og gaman-
semi?
Ekki er því að neita, að þetta komi
fvrir, en þó einkennast íslenzkar
bókmenntir af flestu öðru en kímni.
Meistaraverk eins og Heljarslóðan-
orusta Gröndals liggur í láginni
vegna bess, að almenningur skilur
ekki táknræna og listilega gaman-
semi þessa hugkvæma skálds, sem
ver háðfugl á heimsvísu í stað þess
eð skopast að þeim náunga sínum,
er næstur honum stóð hverju sinni.
Og íslenzkur almenningur nýtur
en.fnn veginn fyndni Þórbergs Þórð-
arsonar, þegar hann gerir að gamni
sínu á kostnað sjálfs sín. Það eru
fíflalæti að dómi fs'endinga af því
að þá vantar skilningarvit glettn-
innar.
I-Iitt finnst fslendingum mikið í
varið, ef hnoðnð er saman skömm-
im og klámi f vísum, því að þær
f'júga iðu’ega landshornanna milli,
þó rð ská'dskapurinn hafi gleymzt
eða farið forgörðum. Gamankveð-
skapur hérlendis er yfirleitt þess-
arar ónáttúnu. Af því Teiðir, að
kímniljóð, sem eiga að vera hátíða-
matur 17. júní eða á gamlárskvöld,
reynast oftast bragðlaust samsull
eða alger óþverri. Sökin er ekki ein-
vörðungu höfundanna. Þetta er hins