Vikan - 06.12.1962, Blaðsíða 22

Gamli presturinn var staðinn upp frá skrifborði
sínu og gekk um gólf. Og þar eð ég þóttist hafa
tekið eftir því að svo gerði hann ævinlega, ef eitt-
hvað leitaði fast á huga hans eða honum var
miikð niðri fyrir, áleit ég rétt að láta hann um
það, hvort samtal okkar yrði lengra að sinni.
Ég tók því enn að blaða í kálfskinnsbundna
doðrantinum, sem vakið hafði forvitni mína í
bókaskáp klerks. „Lítil Aldarfars Lísing eður
Annáls Brot“, stóð ritað dregnu letri á titilsíðu.
Upphafsstafir flúraðir og lýstir fölrauðu bleki. Þar
fyrir neðan skrifað settlegri snarhönd: „Saman
tekin og skráð af Jóni Sigfúss Syni Bónda í
Skörðum"
Úti á götunni kvað við bílflautuöskur og hemla-
hvinur. Gamli presturinn snarstanzaði á göngu
sinni um flosmjúka gólfábreiðuna; hvarflaði brot
úr andrá spyrjandi augum um stofuna eins og sá
er hrekkur upp af draumi, áttar sig ekki í veru-
leikanum og leitar þar einhvers, er geti sannað
honum að hann vakni til sama umhverfis og hann
sofnaði frá, eða þá að hann saknar draums síns
og leitar ósjálfrátt nokkurra tengsla við hann í
grámózku vökunnar. Eilítið þyngri í spori, lotnari
og eldri en fyrir einu andartaki, hóf hann aftur
gönguna, en nam svo staðar frammi fyrir mál-
verkinu á veggnum, þar sem heiðjökulbungan
yfir myrkum sandinum, sem skildi byggðina í
grænni fjallakvosinni milli kvíslanna frá víðu út-
hafinu, blasti við sjónum hans, í hvert skipti sem
Éty* ' — '
honum varð litið upp frá skrifborðinu. Ég flettif—^
gulnuðum blöðunum. Greip af handahófi niður í ■ !
annálsgreinarnar. Vinnumaður nokkur norðlenzk-
ur, sem var við róðra á Suðurnesjum á vorvertíð,
„skar sig á háls í verbúðinni þá aðrir voru rónir,
og hafði áður alla sína mötu étið“. Sagt var „að
fyrir vestan“ ræki kynjafisk á fjörur, hausinn sem
af eiri, hreistrið af silfri og uggar með gulls lit,
en á bolnum „undarlegt letur sem rist væri, hvað
þó enginn ráða kunni“. Og á Trínitatis „varð úti
förukona milli þæja vestan Kvíslar. Fann kirkju-
fólk hana nær heim kom frá messu, afvelta í
einum litlum þúfnapolli hvar hún króknað hafði“.
Skriftin var nokkuð farin að mást, en snarhöndin
settleg og hrein eins og á titilblaðinu, þó ívið stirð-
legri þegar aftar dró. Öll frásögn þyrrkingsleg og
hlutlaus, hver setning klippt og skorin og ósjaldan
gripið til skammstafana — leyndi sér ekki að
fj aðrapennanum hafði verið stjórnað af grand-
varleik fræðaþulsins, sem nauðugur viljugur varð
að hlýða köllun sinni, þótt aðstæðurnar skæru
honum allt til þess naumt við nögl, tímann, ljós-
mstið, pappírinn og jafnvel sótblekið.
P '•"tur gekk um gólf og var nú léttur í spori
og teinréttur, eins og hann hefði yngzt um ár við
það að hvrrfa sem snöggvast í anda heim á græna
vinina í jökulkvosinni; eins og hann hefði fundið
þar aíiur draum sinn. Eflaust tók það á hann að
hafa óbeinlínis verið dæmdur útlægur þaðan og
gert að setjast i helgan stein í höfuðstaðnum. Og
W mt
g|lllln ‘&;S 'ji]|| m W i/
þó að hann hefði þá þjónað því presta-
kalli í nærri mannsaldur, sem talið var ^
eitt hið erfiðasta á landinu, fannst
honum sennilega dómurinn ranglátur
— eins og sóknarbörnunum, sem skor-
uðu árangurslaust á viðkomandi yfir-
völd að veita honum undanþágu frá
aldursákvæðum; meðal annars á þeim
forsendum, að enn hefði aldrei komið
til messufalls á annexíum hans, vegna
þess að hann vílaði fyrir sér að fara
yfir sanda og jökulvötn, hverju sem
viðraði.
Ég fletti randverptum blöðunum,
renndi augunum yfir gulnaðar síðurn-
ar án þess nokkuð, sem þar var skráð,
yrði. til að binda athygli mína, nema
rétt í svip. Og fyrr en varði hafði ég
enn staldrað ósjálfrátt við annálsgrein-
ina, sem ég hafði fært í tal við gamla
prestinn; þessa hugþekku, litlu frá-
sögu, sem stakk svo undarlega í stúf
við dánardægur, sóttir, slysfarir, veð-
urfar, fénaðarhald, aflabrögð, skip-
skaða, hrakninga, stranduppboð og
annað það, sem Jón bóndi í Skörðum
áleit þess virði að geymast komandi
kynslóðum til heimilda um samtíð
hans, baráttu hennar og örlög ...
„Úrbanusarmessu. Þær frakknesku
duggur lágu borð við borð í ládeyðu
undir sandi í morgun. Settu upp segl
undir miðaftan, þá byr rann á og slög-
uðu austur með, en nú er sá tími er
þær halda á miðin úti fyrir Austfjörð-
um og Norðausturlandi og sjást þá ekki
aftur fyrr en á vetrarvertíð. Taldi ég
þær, þrjá tugi og þrem betur, af bæjar-
hólnum, en María spurði hvert fallegu
fuglarnir sínir á sjónum væru að fara“.
Gamli presturinn dró litlar silfur-
dósir upp úr vestisvasanum og snússaði
sig af langþjálfuðum virðuleik, sem ef-
laust hefur oft vakið lotningu með
sóknarbörnum hans og áreiðanlega
orðið spurningakrökkunum minnis-
stæðari en mörg ritningagreinin. „Já,
fuglarnir hennar Mariu“, varð honum
að orði, eins og hann annað hvort læsi
hugsanir mínar eða gæfi því nú fyrst
gaum, sem ég hafði innt hann eftir
fyrir stundarkorni síðan. „Dálítið ein-
kennilegt að Jón gamli í Skörðum skuli
komast þannig að orði; kalla frakk-
22 VIKAN