Vikan - 06.12.1962, Blaðsíða 39

sinn er þeir væru á sjó farnir, skyti Þor-
björn prestur fram kænu sinni og reri
vestur yfir voginn að Stafnesi og heim-
sækti konu Þorleifs, og þá væri hann
ólíkur sjálfum sér, ef hann gerðist eigi
fjölþreifinn þar, sem víða annars staðar.
Hvöttu þeir Þorleif til stórvirkja gegn
presti og þótti bagalítið þótt guðsmaður-
inn yrði fyrir nokkurri áreitni og hnjaski,
því að flestir höfðu þeir orðið fyrir ásælni
hans og Ögmundar gamla í Vogi.
Það var fleira en sjávaraflinn, sem Ög-
mundur átti ítök í hjá leiguliðum sínum.
Þeir urðu einnig að greiða honum tíundar-
gjöld til kirkjunnar og landsskuld, og
margt var það fleira, sem hraut úr búi
þeirra til hans, en allar þessar innheimtur
hafði Þorbjörn prestur á hendi og gekk
ríkt eftir fullum skilum í hverri grein.
Sjálfur átti Ögmundur búsmala stóran
og gekk hann sjálfala á Reykjanesheiði,
sem þá var grösugt og kjarrivafið beiti-
land. Þá hafði eigi eldur og aska eytt þar
sverði svo sem síðar varð, er hraun rann
fram nesið og huldi víðáttumikil gróður-
lönd. Landnytjar voru því að sínu leyti
engu minni en sjávarföng, og hrístekja
og kolagerð var á bæjum við heiðina, en
allra þessara hlunninda naut Ögmundur
í Vogi.
Þá átti hann og stóðhross mörg. Þar á
meðal var graðhestur einn leirljós að lit,
Var það stólpagripur mikill, sem margt
góðhesta á Suðurnesjum var út af komið.
Hest þenna hafði Ögmundur þegið að
gjöf veturgamlan af höfðingja einum norð-
lenzkum, og þótti mönnum sunnlendis,
sem þeir hefðu eigi annan hest litið
gjörvilegri.
Á vetrum lét Ögmundur ala þann leir-
ljósa á stalli við töðugjöf, lifur, súrsað
fiskbeinamusl og gotu, en á sumrum var
hesturinn tjóðraður í haga og húskarlar
Ögmundar gættu hans og fluttu hann til
á beit. Þó að tjóðurtaugin væri langur
vaður og hesturinn hefði stórt svæði um-
leikis, traðkaðist það skjótt. Þar sem hann
var settur á græna grund að morgni, var
svart flag að kvöldi, því að kringum grað-
hestinn flykktist skari mertryppa og gam-
alla glugghrossa allt austan úr Selvogi og
vestan af Strönd. Það urðu því ærin
landspjöll á hverju sumri þar sem sá leir-
ljósi og stóðmerar hans stigu dansinn.
En allt varð Ögmundi í Vogi að auði
— einnig landspjöllin. Hann lét menn
bæði greiða hagatoll og fyltoll, og það
kom í hlut Þorbjarnar prests að innheimta
þessi gjöld sem önnur. Graðhesturinn
varð Ögmundi því töluverð tekjulind, enda
hafði hann mikið dálæti á þeim leirljósa,
og var mælt, að enginn væri sá hlutur
í eigu hans, sem honum væri kærari.
Það var einhverju sinni eftir messu í
Vogi, að prestur gekk um meðal manna
og innheimti fyltolla. Kom hann þá að
máli við Þorleif á Stafnesi og mælti:
„Hann Ögmundur á fyl í brúnu merinni
þinni, Þorleifur minn.“
„Og flest ber hann nú við, karlsauður-
inn!“ anzaði Þorleifur með skelmissvip.
„Eigi duga þér undanbrögð og rang-
snúningur orða,“ mælti þrestur.
„Þenna fyltoll greiði ég eigi, engin akk-
ur er mér í afkvæmum, sem ættuð eru
héðan sunnan Vogs,“ svaraði Þorleifur.
Þorbjörn prestur mælti: „Eigi munt þú
komast upp með neinn refskap. Mundu að
þú ert landseti Ögmundar, og margir fala
ábúð á Stafnesi, sem verðugri eru þér.“
„Og engar hræðist ég hótanir,“ anzaði
Þorleifur, „en sitja mun ég meðan sætt
er. En verði ég hrakinn á brott hefur það
þó þann kost, að fækka kann fundum
ykkar Hallberu konu minnar!"
Nú hafði hann sagt það berum orðum,
sem honum lá á hjarta, og honum þrútn-
uðu æðar á enni og hnúar hans hvítnuðu.
Hann var að því kominn að leggja hend-
ur á prest, en Þorbjörn sá að hverju fór
og hraðaði sér á brott, án þess að mæla fleira og gaf sig á
tal við aðra kirkjugesti, sem voru friðsamlegri og honum
auðsveipnari en Þorleifur.
Eigi sagði prestur Ögmundi frá viðskiptum sinum við
Þorleif, að öðru leyti en því, að hann hefði neitað að greiða
fyltollinn, en spurði síðan, hvaða aðgerðir skvldu á eftir
koma.
„Mildir verðum við að vera vesalingum, frændi,“ sagði
Ögmundur og glotti. „En einhver ráð kunnum við til, svo
að eigi hafi hann fyrir öðrum óskilvísi og pretti.“
„Er þá eigi mál að byggja honum út af jörðinni?“ spurði
Þorbjörn.
„Vart eru þetta nægar sakir til þess, en tyftun getum
við komið fram við hann. Héðan í frá skal honum óheimilt
skiprúm á bátum mínum og landseta minna, og trúi ég
eigi öðru, en laplegur gerist kosturinn á Stafnesi, þegar
kemur fram á veturinn, ef engin sjávarbiörg kemur til,
því að ei'ú á Þorleifur sauði til stuðnings."
Var þetta síðan afráðið með þeim frændum, og bann-
aði Þorbiörn prestur landsetum Ögmundar að hleypa undir
Þorleif á Stafnesi, og þorði enginn að brjóta það bann.
En Þorleifur kunni engri ögrun að taka og gerðist því
ódælli og ófyrirleitnari sem að honum kreppti. Það var
eins og þessi kotungur gerði sér leik að því, að storka
landsdrottni sínum og sálusorgaranum. Fyrsta andsvar hans
var það, að hann fór að næturlagi suður yfir vog og vanaði
graðhest Ögmundar, og vissi enginn hvernig hann mátti
því viðkoma einsamall. En engir fundust þó aðrir, sem
nærri þessu verki þóttust komið hafa.
„Nú þarf leigupresturinn í Vogi eigi að innheimta fleiri
fyltollana", mælti Þorleifur, er hann hafði þetta unnið, og
hældist af verkinu.
Þegar Ögmundur frétti um aðfarir Þorleifs við hestinn,
varð hann svo hryggur og reiður, að hann mátti vart mæla.
En prestur benti honum sem fyrr á leið til hefndar:
„Eigi getur þú, frændi, beðið lengur að gera Þorleif
brottrækan frá Stafnesi, eftir það sem hann hefur nú af
sér brotið.“
„Betur að ég hefði aldrei óþokka þenna augum litið,“
anzaði Ögmundur gamli og var gráti nær af harmi út af
hesti sínum.
En svo bætti hann við: „Mátt þú nú búa til mál á hendur
Þorleifi, og siáum svo hvernig fer um hagi hans. En á meðan
verðum við að gæta hans og geyma sem gisl, því að maður
þessi er djöfulóður og þyrmir eigi mönnum né málleys-
ingjum.“
„Ég skal gera sem þú leggur ráð til í þessu máli,“ sagði
Þorbjörn prestur. „En eitt vil ég að þú vitir þegar við
skiptum upp búi og heimili Þorleifs á Stafnesi, mun ég
vista hyski hans í Kotvogi og gera að húsfólki mínu þar,
því að eigi hæfir að kona hans og saklaus börnin komizt
á vergang og gjaldi þannig hrakmennis þessa.“
„Vel er mælt, og þér líkt að hugsa um lítilmagnann,
Þorbjörn minn,“ sagði Ögmundur og kýmdi. „Gjör þú sem
þér sýnist í þessu efni, og sé þér einhver huggun að konu-
skjátunni, þá er það meinalaust af mér.“
Felldu þeir svo talið, og urðu ásáttir um, að láta eigi
til skarar skríða gegn Þorleifi fyrr en á vordægrum, ef
hann fremdi engin óknyttaverk áður.
Leið svo fram veturinn og fór sem Ögmundur ætlaði,
að þröngt gerðist í búi á Stafnesi. En um vorið þá er
smalað var til rúnings kom í ljós, að Ögmundur í Vogi
og Þorbjörn prestur höfðu verri heimtur á fé sínu en
aðrir menn. Hafði vetur þó verið mildur, svo að eigi gat
verið um fjárfelli að ræða.
Var margt um þetta rætt í héraðinu, en Ögmundur
felldi grun á Þorleif á Stafnesi, að hann mundi valdur að
vanhöldum þessum. Sendi hann því Þorbjörn prest og
nokkra menn með honum að Stafnesi og komu þeir að
Þorleifi óvörum. Og eigi höfðu þeir lengi leitað, er þeir
fundu krof nokkur vindhangin í hjalli og gærur margar
í bæjarhúsum. Þóttist prestur þá eigi lengur þurfa vitn-
anna við um hvarf kinda þeirra Ögmundar. og lýsti Þor-
leif þjóf að fé því öllu, sem vanheimt var.
Þorleifur þrætti eigi fyrir áburð þenna, en sagði, að svo
lengi, sem þeir Ögmundur meinuðu sér að ná til sjávar-
fanga, gengi hann á gripi þeirra og skæri sér til matar.
Þorbjörn prestur fór heim í Vog við svo búið og tjáði
Ögmundi um þýfið, og skýrði honum frá því blygðunar-
leysi og forherðingu er fólst í svörum Þorleifs.
Framhald á bls. 60.
VIKAN 39