Vikan - 06.12.1962, Blaðsíða 28

Þrátt fyrir ferð'amannastrauminn sést ekki að Bethlehem
hafi tekið breytingum í nútíðinni. Þar ríða menn um þröng-
ar götur á úlföldum eða ösnum. Efst til vinstri á myndinni:
Fæðingarkirkjan.
Via Dolorosa, krossleiðin. Gatan er
mjög þröng og sumsstaðar yfirbyggð.
fótmál. Maður kannast við suma þeirra af
myndum og þeir hafa yfir sér órjúfanlegan
helgiblæ. Þannig er Jerúsalem í heild. Eins og
helgidómur eða háaltari sem menn líta með
lotningu. Margur hefur aurað sér fyrir píla-
grímsför fram eftir ævinni til þess að geta dáið
í friði og ró á eftir. Stígarnir í hlíðum OIíu-
fjallsins eru helgaðir sveita og jafnvel blóði
þeirra nafnlausu þúsunda, sem áttu þann draum
æðstan að líta þá staði eigin augum, sem saga
Krists er bundin við. Um leið og við yfirgefum
Gethsemanegarðinn er okkur bent á tvo sögu-
staði uppi í hlíðinni: Kapellu þar sem Jesús
grét yfir Jerúsalem og Blóðakurinn, skikann,
sem Júdas keypti fyrir skildingana sína og
hengdi sig á síðar.
★
Það er föstudagur, sólskinið hvítt og sterkt,
gott að komast í skugga. Nú skilur maður,
hversvegna Múhameð lofaði áhangendum sín-
um skuggsælum pálmalundum, þegar yfirum
kæmi. Þennan dag eftir hádegið göngum við
krossleiðina, Via Dolorosa. Ég býst við, að flest-
ir hafi hugmynd um, hvernig þessi gata lítur
út. Svo oft hefur hún sézt á myndum. Þið hafið
líka séð hana á teikningum, málverkum og
altaristöflum: Ljósa yfirlitum þar sem ekki er
alveg yfirbyggt, áþekka mörgum öðrum götum
í Jerúsalem. Þið hafið séð steinþrepin á þessum
myndum og mannfjöldann, sem fylgdi honum,
sem bar krossinn. Þrepin eru þarna enn. Ekki
þau sömu. Þau eru löngu úr sögunni. En gatan
er hin sama, því austurlenzkt byggingalag er
ekki háð tíðum tízkusveiflum. Tíminn virðist
líða hægar hér; tvö þúsund ár breyta engu
verulega. Bða svo hefur það verið.
Via Dolorosa liggur upp aflíðandi brekku.
Það er farið í gegnum rómverskan steinboga
á gamla borgarmúrnum og við erum stödd við
þann stað þar sem sagt er að höll Pílatusar hafi
verið. Gegnt höllinni voru rómverskar herbúð-
ir. Þar var Jesús húðstrýktur og krýndur þyrni-
kórónunni. Rómverjar notuðu Flagellum, leður-
ólasvipu með málmkúlum, hryllilegt pyndinga-
tæki. Hýðingarsúlan svonefnda stóð einnig hér,
en hún var flutt upp á Golgata síðar. Hér
minnir allt á þjáningar, hörku og miskunnar-
leysi.
Svo kemur allstór hópur pílagríma og krýpur
í hring. Þeir koma hingað á hverjum föstu-
degi og gera bænir sínar á sérhverjum hinna
fjórtán staða þar sem eitthvað markvert gerðist
á píslargöngu Jesú. Þeir eru flestir svartklædd-
ir, komnir hingað og þangað að úr heiminum
til þess að biðjast fyrir á þjáningagötunni. Sumt
28 TIKAII
eru Fransiskusarmunkar, brúnklæddir. Þeir
eru flestir miðaldra. Sumir þó ungir. Þeir hafa
yfir bænir á latínu, allir saman. Og svo er sung-
ið. Við fylgjum þeim eftir, þegar þeir standa
upp og ganga í áttina til Golgata. Þeir fara
afar hægt og margir fylgja þeim eftir; gatan er
troðfull af fólki.
Meðfram Via Dolorosa er röð af kirkjum og
kapellum. Allt til minningar um áfanga á písl-
argöngunni. Steinkirkjur, fremur líkar hver
annari og allsstaðar er fólk að biðjast fyrir.
Þannig gengur það dag eftir dag, ár eftir ár.
A ég að lýsa því nánar, eða á ég að bregða
upp mynd af hversdagslífinu við þjáningaleið-
ina eins og það kemur fyrir sjónir? Jú, mér
finnst það sanngjarnt. Þarna býr fólk, sem á
sínar annir og áhyggjur. Það horfir tómlátum
augum á pílagríma og aðra þá, sem mjakast
upp þrepin. Þetta er hversdagsleikinn sjálfur
á þessum stað. Þannig var það líka, þegar
Kristur bar krossinn upp þessi þrep. Tæpast
annað en það sem oft bar fyrir augu. Augna-
bliksfróun fyrir þá, sem þyrsti í eitthvað frétt-
næmt. Unz jarðskjálftinn kom og myrkrið.
Múrveggirnir meðfram götunni eru heilir og
óslitnir neðan til, síðan koma einstaka lágar
dyr og litlir gluggar, sem gefa til kynna, að
hér búi fólk. Ég tek mest eftir börnunum. Þau
standa í dyrum og virða vegfarendur fyrir sér,
forvitin lítil börn. Stóreygð og dökkeygð, en
vannærð. Flest á léreftskjólum. Ég fór að taka
myndir af þeim og þau réttu fram lófana í von
um skilding. En þá komu mæður þeirra snar-
hentar og þrifu þau innfyrir. Ekki vegna þess,
að þau mættu ekki betla, heldur til að bjarga
þeim frá myndavélinni, auga djöfulsins. Mú-
hameðstrúarmenn hata myndavélar, sér í lagi
eldri kynslóðin.
Við sjáum sums staðar inn á híbýli meðfram
Via Dolorosa. Þau bera fátæktinni eða öllu
heldur allsleysinu vitni; steinn í hólf og gólf,
rúmfleti, einn bekkur eða tveir, leirkrukkur. Og
konumar verða gamlar fyrir tímann. Þær eru
móbrúnar og skorpnar undan sólinni eins og
landið. Kannski undirokaðar líka.
Ofar í götunni eru verkstæði og sölubúðir,
sem standa opin og hafa yfir sér austurlenzkan
bazarasvip; allt í einum hrærigraut, flugna-
svermur, hiti og hávaði. Einstaka prangarar
berjast á móti straumnum og hampa arabisk-
um höfuðbúnaði fyrir tuttugu pjastra eða
krúsifix fyrir aðeins tíu. Reyfarakaup, það geta
allir séð.
Gatan er alveg yfirbyggð á köflum, eins og
rokkinn, þröngur gangur. Þar er hitinn af-
skaplega þvingandi, lykt af hráu kjöti og alls
konar mat, en mannfjöldinn fikrast upp þrepin,
hægt og sígandi. Það er mislit hjörð; svart-
klæddir munkar, túl-istar í skræpóttum skyrtum
og með sólgleraugu, innfæddar konur með
svarta blæju fyrir andliti og pílagrímar úr víðri
veröld. Þeir krjúpa og biðjast fyrir þar sem
Símon frá Kyrene var neyddur til að bera
krossinn, þar sem Jesú mætti konunum og
sagði: „Grátið ekki yfir mér, Jerúsalems dæt-
ur, en grátið yfir yður og börnum yðar“, —
þar sem hann hneig niður í þriðja sinn og svo
erum við á Golgata.
Þarna komum við á steinlagt hlað. Þaðan
hefur krossinn blasað við eftir að búið var að
reisa hann upp, eða öllu heldur krossarnir þrír.
En sá staður sést nú ekki lengur. Það er búið
að byggja stóra kirkju yfir þann stað, sem
kannski er miður. Flest mundum við kjósa að
sjá hæðina eins og hún var fyrir tveim þús-
undum ára. En það er líklega til of mikils
mælzt. Konstantín mikli lét byggja kirkjuna
þá hina miklu, sem kennd er við gröf Krists.
Það var annars Helena móðir hans, sem fann
staðinn, svo örugglega bar saman við heimildir
og má segja, að þau mæðgin hafi unnið mikið
verk.
Þessi mikla kirkja er nú orðin sextán alda
gömul og löskuð eftir jarðskjálfta. Þar er kross-
fundarkapella og krossfestingarkapella. Síðan
stigi upp í rokkinn kór. Loftið er mettað af
reykelsisilm. Ljósker niður úr lofti, dauf birta,
veggir tjaldaðir dúkum. Og undir altarinu allra
helgasta: Rifa, þar sem krossinn á að hafa
staðið.
Kannski snertir þetta mann ekki strax? Kann-
ski hefur maður búizt við öðru. Engu að síður
er staðurinn hér. Það ætti að vera nóg. Ég sé,
að það er meira en nóg fyrir margt af þessu
fólki, sem bænir sig frammi fyrir altarinu. Langt
að komið fólk, sem slcildi brauðstritið og áhyggj-
ur morgundagsins eftir heima, handan við höf
og fjöll, til þess að geta kropið og beðið á þess-
um stað. Og snúið heim með frið í sálinni.
Við göngum aftur niður stigann; þar verður
á vegi okkar hvítleit klöpp uppúr gólfinu.
Einföld umgjörð í kring, en fjórar súlur bera
uppi tjaldhimin. Fagurt og látlaust minnis-
merki. Þetta er steinninn, sem líkami Krists
var lagður á, þveginn og smurður. Löng og
mjó kerti standa í háum stjökum og fólk krýpur
og snertir steininn með enninu. Það er eitthvað
hreint og tært við þetta, eins og hreinn hljóm-
ur. Án allrar ofhleðslu.
Brátt erum við á fjórtándu stöðinni, sem svo
er nefnd. Það er Engilskapellan og gröf Krists.
Við erum kannski orðin dálítið þreytt; athyglin