Vikan - 07.03.1963, Side 16

FYRSTI KAFLI.
Daginn áður en styrjóldin brauzt út, var Barnes Wallis á leiðinni
til Wickers verksmiðjanna í Weybridge. Kona hans og börn höfðu
slegið tjöldum í sumarleyfi úti í sveit, og hann lét þau vera þar kyr.
Þá um morguninn hafði hann komizt að raun um, þótt honum væri
það þvert um geð, að styrjöld væri ekki einasta óumflýjanleg, heldur
stæði hún mjog nærri dyrum. Hans myndi því verða full þörf við
teikniborðið.
Ekki mátti sjá það á ytra útliti Walliss, að hann væri maður, sem
ætti eftir að hafa mikil áhrif á gang styrjaldarinnar. Hann var miklu
likari prúðum og mildum prestlingi. Þótt hann væri 53 ára að aldri,
var Wallis sléttur og unglingur á hörund, og augu hans grá og góðleg.
Margir þeirra, sem á næstu þrem órum reyndu að leggja steina í götu
hans, villtust mjög á ytra útliti hans. Þeir tóku ekki eftir þrákelknis-
dráttunum við munnvikin, — en þeir voru hið eina í svip hans er
benti til þess, að hann breytti aldrei um stefnu, þegar hann hafði
sett sér eitthvert markmið. Vinir hans þekktu hann sem ástúðlegan
flugvélasmið, að vísu ofurlítið sérvitran. Það var ekki fyrr en seinna,
sem þeir fóru að kalla hann ,,snillinginn“.
Síðustu nótt friðarins sat hann einn á heimili sínu, og morguninn
eftir hlustaði hann, eins og allur almenningur á ræðu Chamberlains
forsætisráðherra, sem að vissu leyti var þróttmikil, þrátt fyrir allt.
Eftir á sat hann lengi í stól sínum, hljóður og hugstola. Hann reyndi
ekki einu sinni að svala sér á því að bölva og ragna, því honum fannst
jafnvel mergjuðustu orð málsins falla mattlaus til jarðar. Hvernig
gat hann unnið að því að stytta styrjöldina, auk þess að gegna starfi
sínu við að teikna og byggja flugvélar? Hann hafði verið bygginga-
fræðingur við Wickers flugvélasmiðjurnar, hinar stærstu sinnar teg-
undar á Englandi, síðan fyrir fyrri heimsstyrjöld. Nú framleiddu verk-
smiðjurnar með fullum afköstum Wellington sprengjuflugvélar, sem
Wallis hafði gert uppdrætti að. Og hann hafði þegar lagt drög að
Warwick-tegundinni, sem átti að taka við af Wellingtonvélunum. Hon-
um var einkar ljóst, að ef hann ætti að geta lagt sig fram við uppgötv-
anir, varð hann að gera það í frístundum sínum, og hann gekk ekki
heldur gruflandi að því, að þær stundir yrðu æði fáar.
Sprengjur og sprengjuflugvélar, hugsaði hann. Á þeim sviðum fengu
hæfileikar hans bezt notið sín. Einkum hlaut að vera hægt að endur-
bæta sprengjumar. Hann þekkti talsvert til sprengna þeirra er brezki
flugherinn notaði. Hann hafði orðið að kynna sér þær, er hann vann
að uppdráttum Wellingtonvélanna. Og sú vitneskja, er hann öðlaðist,
var allt annað en fögur. Stærstu sprengjurnar vógu aðeins 250 kíló,
og miðunartæki þeirra voru svo ófullkomin, að flugherinn neyddist
til að viðhafa hið svonefnda ,,dreifivarp“: Sprengjum var varpað einni
af annari í þeirri von, að einhver þeirra hitti skotmarkið. Að þaer
létu tilleiðast að springa, var á hinn bóginn von, sem ailtof oft lét sér
til skammar verða. Sprengjur Flugflotans brezka voru nefnilega gamlar,
mjög gamlar. Flestar þeirra höfðu legið í geymslum síðan árið 1919.
Tveim árum síðar hafði verið gerð tilraun til að framleiða betri
sprengju, og smíði þeirrar tegundar raunverulega hafin árið 1938.
En 1940 voru þó mjög fáar t.iltækar.
Wallis var kunnugt um, að árið 1926 hafði verið reynt að framleiða
500 kílóa sprengjur handa flughernum, en þær höfðu ekki einu sinni
komizt á tilraunastig. Þær urðu allt of dýrar. Það var ekki fyrr en
1939 að yfirstjórn flughersins tók að hugsa um 500 kílóa sprengjurnar
fyrir alvöru, og hálft ár var liðið á styrjöldina, þegar skipun var gefin
um, að hefja fjöldaframleiðslu þeirra.
Sérfræðingar í flughernaði um heim allan, höfðu meira álit á smáum
sprengjum, þegar hér var komið sögu, er um skotmörk ofanjarðar var
að ræða. Stóru sprengjurnar höfðu einkennilega takmarkaðar sprengi-
verkanir á byggingar. Margar smásprengjur juku möguleika á að hitta
markið, og voru því taldar hentugri en tilsvarandi þungi þeirra í stór-
um. Wallis hugsaði ætíð vísindalega, enda sá hann fljótt alvarlegan
galla á þessu sjónarmiði. í Þýzkalandi voru verksmiðjur og samgöngu-
miðstöðvar á víð og dreif um allt landið. Með sprengjuaðferðinni frá
1939 var ekki hægt að eyðileggja svo mörg iðjuver, að neinu munaði,
er heita mætti.
- VXKAN 10. tbl.