Vikan - 09.04.1964, Blaðsíða 10

Allir vita að NAUST er með elztu húsum
og að þar hefur gömlum munum verið safnað saman.
Enn færri vita, að þar líða vofur
milli bása að næturlagi og að skipstjóri einn,
sem fórst austur á söndum, hefur fylgt
stýrishjólinu sínu þangað.
Fyrir um tuttugu órum síð-
an skeði það, sem kannske
er ekkert nýmæli, að skip
fórst við suðurströnd íslands.
Þetta var þegar heimsstyrj-
öldin stóð sem hæst og
kafbótar Þjóðverja réðust
ófeimnir ó skipalestir Banda-
manna ó Atlantshafshafinu.
Þetta skip hafði verið í einni
slíkri lest, sem sigldi fró
Bandaríkjunum óleiðis til
Evrópu, en splundraðist á
leiðinni þegar kafbátar réð-
ust á hana, og fór hvert
skip sína leið upp frá því.
Skip þetta var pólskt og
flutti verðmætan farm til
Evrópu, en lenti í óveðri und-
an ströndinni og hrakti til
lands.
Sagan segir að skipstjór-
inn hafi verið neðan þilja,
þegar skipið tók niðri á
söndunum í ofviðrinu, og
ekki grunað hve nálægt landi
þeir voru komnir. Stýrið var
aftantil á skipinu, og skip-
stjóri hljóp eins og örskot
þangað og ætlaði að freista
þess að stýra aftur frá landi.
Hann hafði rétt náð til stýris-
hjólsins, þegar geysimikil
holskefla reið yfir afturhluta
skipsins og og reif með sér
stýrishúsið, stýrið sjálft — og
skipstjórann.
Seinna, þegar björgunar-
menn komu á vettvang,
fundu þeir skipstjórann dauð-
an í flæðarmálinu, þar sem
hann hélt ennþá dauðahaldi
í stýrishjólið, sem hafði losn-
að af festingum sínum, og
þurfti mikið átak til að losa
það úr höndum hans.
Sagan segir ekki frá því,
hvað varð um lík skipstjór-
ans, en af stýrishjólinu er
það að segja, að það hang-
ir nú uppi undir lofti í aðal-
sal veitingahússins Naust, og
fer þar vel. Þeir Halldór
Gröndal, framkvæmdastjóri
Nausts og Sveinn Kjarval
arkitekt, komu auga á stýrið
í Landssmiðjunni, þegar þeir
voru að safna saman göml-
um og eigulegum munum til
að skreyta veitingahúsið
með, og fengu það keypt.
v_________________________________;
“A
Frammi við dyr í innri gangi Nausts, eru festir
upp á vegg þrír matseðlar, sem að vísu koma
Nausti ekki beint við, nema að því leyti að þeir
eru í stíl við húsið, gamlir og skrýtnir að mörgu
leyti.
Elzti mafseðillinn er frá því í sept. 1909, og er
úr veizlu, ssm „Ráðgjafi íslands" hefur haldið.
Sá næsti er frá því í nóv. sama ár, en sá
yngsti frá því í maí 1910. Þeir eru báðir úr
veizlu „Ráðherra íslands" — sem sennilega hef-
ur verið sami maðurinn.
Að öðru leyti eru matseðlarnir kostulegir vegna
þess, hve réttir eru margir og fjölbreyttir, og
virðast gefa það í skyn að menn hafi þá borð-
að meira — allavega fleiri rétti — heldur en
nú. Þar er á hverjum seðli súpa, fiskréttur, tveir
kjötréttir (rjúpa og lambakjöt), siðan er ostur
og kex, rjómaís og ábætir.
Lárus Sigurbjörnsson gaf Halldóri Gröndal seðl-
ana í jólagjöf, sem óþarfi er að taka fram að
var mjög kærkomin. Myndin sýnir Halldór við
þessa sögufrægu seðla.

En þeir reiknuðu ekki með því, að þegar þeir
stýrið, þá mund þeir um leið fá fastan gest í veit-
ingahúsið, sem að vísu lætur lítið yfir sér, en mun
samt að öllum líkindum haldast þar við um ókomna
tíma.
Þessi gestur er skipstjórinn sjálfur, sem ennþá
vill ekki sleppa stýrinu, og er enn þann dag í dag
að reyna að snúa því til austurs, þótt það hafi
ennþá aldrei heppnazt að snúa því meira en 30
gráður . . .
Þeir menn eru vafalaust til, sem ekki vilja trúa
þessu. En þeir eru líka til, sem trúa þvi statt og
stöðugt, að skipstjórinn sé ennþá að bisa við
stýrið á nóttunni, og þeir eru líka til, sem hafa
séð hann með eigin augum vestur í Nausti, þar
sem hann situr venjulega í vissu sæti — rétt hjá
stýrinu — og er að hvíla sig milli átaka.
Stýrið var þannig sett upp í loftið, að það
getur snúizt á öxli, en því er stillt þannig, að sá
hluti þess, sem á að snúa beint upp á skipinu,
stefnir eftir miðjum bita í húsinu. Þar var varla
búið að koma stýrishjólinu vel fyrir, áður en
menn tóku eftir því, að það sneri jafnan öðru-
vísi að morgni, en það hafði gert kvöldið áður,
og þar kom, að Halldór gerði sér það að reglu,
að ganga til stýrisins fyrst á morgnana, og snúa
því eins og hann vildi hafa það, — en það brást
ekki að næsta morgun var aftur búið að snúa
því til í sömu átt, um 30 gráður til austurs.
Þetta einvígi þeirra Halldórs og skipstjórans
um stefnu stýrisins, stóð í nokkur ár, en þar kom
að báðir gáfust upp og sömdu frið. Halldór gleymdi
að færa stýrið til nokkra morgna, og skipstjórinn
lét það svo eiga sig nokkrar nætur, og þannig
linuðust tökin hjá báðum smátt og smátt, þar til
stýrið loks fékk að vera í réttstöðu áreitnislaust
af skipstjórans hálfu.
Eg hafði frétt þetta með stýrið — að eitthvað
væri bogið við það — svo ég fékk Halldór Grön-
dal til að eyða á mig nokkrum mínútum, og segja
mér frá því helzta í sambandi við það, og annan
draugagang í Naustinu, ef til væri.
Þetta er stýrið fræga, sem var á pólsku skipi, er
fórst austur á söndum í striðinu. Skipstjórinn hélt
í það dauðahaldi, þegar það fannst, og var þá
látinn. Sagt er að hann fylgi stýrinu ennþá, og
vist er að Halldór hefur nóg að gera við að færa
það i rétta stöðu á morgnana, — eftir að skipstjór-
inn hefur heimsótt NAUSTIÐ um nóttina til að færa
stýrið um 30 gráður til austurs.
JQ — VIKAN 15. tbl.