Vikan - 04.06.1964, Qupperneq 10

Það bar til tíðinda síðari hluta
vetrar ,að bóndi, sjóari og refa-
skytta vestan af Snæfellsnesi efndi
til sýninagr í Bogasal Þjóðminja-
safnsins ói mólverkum, sem hann
hafði unnið að s.l. tvö ór, en
hafði áður lítt eða ekki við þá list-
grein fengizt. Sá nefndist Þórður
Halldórsson á Dagverðará.
Ekki var laust við að sumir héldu
að þarna mundi einhver hérvifling-
urinn á ferðinni. En hann var ekki
lengi að hafa endaskipti á þeirri
skoðun, ef menn litu hann. Það
var ekki neinn ónáttúrlega hærður
og skeggjaður væskill, sem tók á
móti sýningargestum, heldur hóg-
vær og hæverskur víkingur hvers-
dagsstritsins á sjó og landi, góður
í máli og með glettnisglampa í
augum. Þeir, sem hann heilsaði
með handabandi, fundu að mjúkur
og heitur var sá hrammur, en þó
var eitthvað það í sjálfu handtak-
inu, sem vakti grun um að tak-
harður mundi hann líka geta orðið
og þá ekki laust, sem hann hélt.
Og þó maðurinn væri viðtalsljúfur,
leyndi sér ekki skapið á bak við
brúnir hans, miklar og loðnar. Smá-
fríður mundi hann ekki geta talizt,
enda hefur það aidrei verið prýði
víkinga, en svipmikið andlitið mót-
að djúpum dráttum erfiðis og þraut-
seygju, en hörundið eirbrúnt af sæ-
drifi á miðum og sól á heiðum
uppi. Og hafi einhver virt fyrir sér
axlir hans og herðar, mundi hann
ekki í vafa um, að jafn auðvelt
mundi honum að hafa endaskipti
á manni í eiginlegri sem óeigin-
legri merkingu.
Um list Þórðar á Dagverðará skal
ég ekki fjölyrða. Það hafa aðrir
gert og sýningargestir létu álit sitt
í Ijós á þann ótvíræða hátt, að þeir
keypfu öll málverkin, sem hann
hafði hengt á veggina í Bogasaln-
um. Sé það rétt hjá KMjan, að
alþýða manna sé ein dómbær á list,
má Þórður vel við una. En það var
ekki fyrir áhuga minn á málaralist
fyrst og fremst, að mig langaði
til að kynnast Þórði — heldur því
hugrekki hans að efna til þessarar
málverkasýningar. Hefði maðurinn
verið hérvillingur eða uppskafning-
ur, eða útsmoginn auglýsingaskrum-
ari mundi ekkert hugrekki til þurfa,
en hann var ekkert af þessu; það
sá ég strax og sannfærðist enn
betur um, þegar við tókumst í hend-
ur. Þess vegna spurði ég hann,
hvort hann hefði ekki kennt nokk-
urs ótta, þegar hann var að ráð-
ast í þetta. „Nei", svaraði Þórður
Halldórsson afdráttarlaust. „Það er
langt síðan ég komst að raun um,
að óttinn er ekkert nema orkusóun
og kemur aldrei að gagni, en verð-
ur hins vegar oft að ógagni . . ."
Af spurningunni og svarinu
spannst svo það, að Þórður á Dag-
verðará leit inn til mín, alllöngu
eftir að málverkasýningunni var
lokið og myndir hans komnar á
vegg í lúxushíbýlum hér í höfuð-
staðnum.
„Hvað um ætt þína, Þórður —
er hún öll þarna fyrir vestan?"
„Nei. Móðir mín var austan úr
Arnessýslu. Bjarni faðir hennar var
Loftsson Eiríks gamla á Reykjum á
Skeiðum og Guðrúnar, dóttur séra
Kolbeins, þess er sneri passísálm-
unum á latínu og orti Gilsbakka-
þulu, og sjálf var hún skáldmælt
vel. Faðir minn var í móðurætt af
Bárði á Fáskrúðarbakka, sem gerði
hurðarhringina í Hellnakirkju fyrir
sr. Ásgrím Vigfússon, kunna smíðis-
gripi, sem eru enn til. Bárður þessi
var barnmargur og margir afkom-
endur hans snillingar í höndunum,
og slík var skapharkan í því kyni,
að orð fór af. Þá sögu sagði Magnús
heitinn Kristjánsson, fræðimaður í
Olafsvík, mér af langömmu minni,
að eitt sinn er hún var komin að
sjötugu sat úti og barði fisk, og
hefur sennilega verið ein eða liðfá
heima. Koma þá flakkarar tveir,
láta ófriðlega og hóta kerlingu
meiðingum, beri hún þeim ekki allt
það bezta, sem til sé í búinu.
Hugðust vitanlega skjóta þeirri öldr-
uðu skelk í bringu, en varð ekki
kápan úr því klæðinu, því að hún
sprettur upp hart, tvíhendir fiska-
sleggjuna og kveðst ekki láta sig
muna um að drepa þá hreinlega,
báða tvo, ef þeir hafi sig ekki á
brott. Leizt þeim heldur ófýsilegt
að eiga náttból undir sleggjuskalla
kerlingar og runnu undan, en hún
rak flóttann með reidda sleggjuna
alla leið út fyrir túngarð. Svona
var harkan.
í hina ættina var faðir minn norð-
an úr Skagafirði, svo að ég er eig-
inlega sitt af hvoru landshorninu.
Stefanía, föðursystir mín, var móð-
ir Jóhanns heitins Sæmundssonar,
læknis og prófessors".
„En þú ert fæddur og uppalinn
vestur á Snæfellsnesi?"
„Já, við þröngan kost. Faðir
minn var heilsubilaður, gekk með
blæðandi magasár. Var oft hart
um mat og því vandist ég ungur
að fara með byssu, og á stundum
var ekki annað til munns að leggja
en það, sem mér tókst að afla með
henni. Veiðarnar voru mér því blá-
OTTINN ER
ORKUSÓUN
Loftur Guomundsson ræðir við
Þorð 2 Dagvsróara um
galdramannasaifræði undan JöKii
um menri á mörkum lífs og
dauða, feigð og fyrirspar,
heift og bolbænir, orkustoðvar
í Breiðuvikurfiöllum og
lágfótuveiðar.
JQ — VIKAN 23. tbl.